— 51
wanie się. Ci, którym nadzór klasy powierzono, wietrzą izbę i przygotowują wszystko na następną godzinę.
g) Końca szkoły. Na dany znak spokojnie i bez hałasu zbierają się wszyscy, a na drugi znak powstają do pacierza. Dzieci opuszczają ławkami klasę i wychodzą spokojnie po schodach ze szkoły. Nauczyciel przegląda potem klasę i pojedyncze miejsca, spisuje swoje uwagi, prowadzi wykaz nieobecnych i t. d., każe izbę przewietrzyć, a potem opuszcza też izbę szkolną, jeżeli zasługujący na karę nie zmuszają go do dalszego pozoslania.
rj Drogi szkolnej. Także i len punkt nie może być dla nauczyciela obojętnym; dlatego też nie zaniedbuje od czasu do czasu zwracać uwagi na zachowanie się w drodze do szkoły i ze szkoły, karze surowo wykroczenia i czyni wszystko, ażeby karność szkolna rozciągała się także i na tę drogę, tak ażeby umoralniająca działalność nauczyciela i na zewnątrz się objawiała.
d) Zamiłowanie nauczyciela w sprawiedliwości musi we wszystkich jego czynnościach, w wynagradzaniu i karaniu w jednakowy sposób okazywać się względem wszystkich dzieci, a unikać nawet najlżejszego cienia niesprawiedliwości i par-cyalności.
e) Konsekwencya w prowadzeniu szkoły prowadzi jedynie do celu. Do życia szkolnego trzeba dzieci przyzwyczaić, tak ażeby przestrzeganie wszelkich przepisów szkolnych wydawało im się samo przez się zrozumiałem. Konsekwencya jest kamieniem probierczym zdatności nauczyciela, a ta jest skutkiem silnego charakteru. Jest silnym hamulcem na lekkomyślność i zmienność młodzieży. Gdzie la panuje, czynią dzieci zawsze to, co stosowne i w stosowny sposób; gdzie jej brakuje, są dzieci niespokojne, niekarne, tracą szacunek dla nauczyciela i dziczeją. Nie mają żadnego oparcia, któregoby się trzymać mogły, skoro sam nauczyciel jest chwiejną trzciną, chwiejącą się za każdym wiatrem zachcianki i grymasu.
5. Nauczyciel poza szkołą.
Od życia nauczyciela poza szkołą pod wielu względami zawisło jego życie i działanie w szkole. Nauczyciel jest wy-