page0071

63

Sądy przysięgłych

jest trafne, o ile sądy te rzeczywiście nie inaczej jak pod opieką wolnych zasad rozwijających się w państwie, mogą się kształcić i utrzymać, lecz nie jest wyczerpującem i okazuje się przy dokładniejszem zbadaniu natury instytucyi, wobec jej jurystycznego znaczenia podrzednem. Przed wydaniem wyroku potępiającego, zbrodnia musi być udowodniona, innemi słowy winno być utwierdzone przekonanie, że czyn karogodny rzeczywiście został popełnionym i że wina tego czynu cięży na pewnej oznaczonej osobie. Jak każda zbrodnia przedstawia dwie strony zewnętrzną i wewnętrzną, również dowody na dwóch głównych punktach się opierają. Tu należy zwrócić uwagę na doniosłą różnicę zachodzącą między poglądem prawnym istniejącym u Rzymian, a upowszechnionym w społeczeństwie Wieków Średnich, mianowicie u Germanów, najwydatniej i najskuteczniej w Anglii rozwiniętym. Rzymskie prawo stawia na równi rozmaite środki dowodów (jako to: zeznanie, świadectwo, dokumenta denuncyjacyie), nie przyznaje pierwszeństwa zeznaniu przed innemi dowodami, chociaż ostatnie wyjaśniają zewnętrzną tylko stronę czynu. W niemieckiem prawie przeciwnie w najdawniejszych czasach zawsze przeważały dowody określające wewnętrzną strono zbrodni, czyli winy, tak że zeznanie główny, niechybny stanowiło środek dowodu. Później kierunek ten uległ znacznej zmianie równie w Niemczech jak we Francyi, gdzie z czasem przyjęto w badaniu i zestawianiu dowodów postępowanie sądownictwa rzymskiego. W Anglii w następstwie różnych zmian w rozwmju prawa, uznano jako zasadę, iż zewnętrzna strona czynu powinna być wprawdzie udowodniona (przez świadków, dokumenta, i t. d. j, że jednak dowody te są tyłku skazówką i podstawą najważniejszego na innej drodze poszukiwanego dowodu, to jest dobrowolnego zeznania winnego. W braku takowego musi nastąpić uchwała sądowa oparta na przekonaniu sumienia, a podobny wyrok jest attrybucyją przysięgłych, jako reprezentantów społeczeństwa przedstawiających niejako wyraz sumienia ludowego. Decyzyja przysięgłych nie powinna jednakże wypływać z nieuzasadnionego tylko, tak zwanego moralnego przekonania (comiction intime) z bezmyślnego uczucia lub popędu. Przeciwnie koniecznem jest poprzednie zgłębienie, dokładne rozpoznanie szczegółów i stanu sprawy, jako to: środków dowodu, śladów czynu, świadectw, dokumentów, opinii znawców i t. d.; z tego powodu nawet w Anglii wymaganą jest od przysięgłych pewna znajomość przepisów dotyczących prowadzenia dowodów. Z poprzedniego wynika, iż uchwała sądu przysięgłych pośredniczy poniekąd między dowodem a wyrokiem. Temu zadaniu odpowiada też w zupełności historyczny rozwój sądów przysięgłych w Anglii, gdzie najwcześniej były wprowadzone. We Francyi insty-tucyja ta w czasie pierwszej wielkiej rewolucyi została przyswojoną, a ztąd rozkrzewiła się po wielu innych krajach. W Niemczech sądy przysięgłych weszły w używanie od r. 1848, według w^rzoru franeuzkiego, lecz nie wszędzie się utrzymały. Co do składu sądów przysięgłych, kwestyja ta nader ważna wiele wywołała systemów i rozmaicie była w prawodawstwie różnych narodów pojmowaną i rozstrzygniętą. Według zdań najliberalniejszych, opierających się na zasadzie powszechnej równości, uprawnienie do wybieralności na przysięgłych powinno być jak najwięcej uogólnione; dla tego wszyscy nieposzlakowani obywatele państwa mają być na pierwotnym spisie umieszczeni, a następnie skład spisu służbowego (t. j. listy powołanych do czynności przysięgłych) zostaje losem oznaczony. Z innej strony słusznie wywodzą, że powołanie na przysięgłego wymaga pewnego umysłowego uzdolnienia i niektórych przymiotów, jakie niezawsze znajdują się u wszystkich nieskazitelnych obywateli