page0009

WPŁYW NA POLITYKĘ. 3

szerszy ma widnokrąg duchowy, tćm wiecćj filozofia z każdym jego 1 tworem zespolona i zrośnięta, bo filozofia to uprawa ducha, animi icultura, jak mówi mędrzec starożytny.

Ale nietylko literatura i sztuki piękne, nauki i wiedza wszelaka, nawet życie polityczne i społeczne narodów, urabiane są i kształtowane potężną dłonią filozofii. Wszak każdy lud oświecony żyje i działa pod wpływem jakiejś idei, którą pragnie wprowadzić w czyn i rzeczywistość, naprzód u siebie, potćm za granicą. Chociaż nie potrafi tego bez pieniędzy, bez armii, bez cnót obywatelskich, to przecież cenne te zasoby i czynniki na nic się nie zdadzą bez przyświecającej idei dziejowej, ożywiającej organizm narodowy, a ta, jeżeli niema zmarnieć w marzenie senne lub w jakieś chorobliwe uczucie, potrzebuje filozoficznego pojęcia. Niemoźe naród wykształcony mieć jasnej polityki bez jasnej filozofii, a chociaż wielu przykładami moglibyśmy stwierdzić ten istotny związek pomiędzy filozofią a wypadkami politycznemi, wystarczy tutaj jeden, z spółczes-nej historyi.

Kiedy w sierpniu r. 1870 armie pruskie zalewały Francyą, obchodziły Niemcy uroczyście jubileusz stuletni urodzin Hegla. Po rozgromię armii Bazain’a i zamknięciu jćj w Metzu, nikt już nie wątpił, że dokona się akt ostatni, najkrwawszy zjednoczenia Niemiec pod hegemonią Prus, a gdy z gorączkową niecierpliwością wyglądano nowych wiadomości z teatru wojny, zwracały się umysły z wdzięcznością do uczczenia Hegla, duchowego sprawcy tak wielkich wypadków. Dowodził Rosenkranz¹), najwierniejszy z jego uczniów, że historya młodych Niemiec oddzielić się nie da od historyi

*) Hegel ais deutscher Nationalphilosoph, Leipzig 1870 Zob. str. XI i str. 318 1 nast. Na str. 333: >W Heglu bystrość rozumu północnego połączyła się z czułością serca południowo niemieckiego. Szwabski Hegel prowadził dalćj konsekwentnie, co za. czął pruski Kant. Pojednanie Niemiec północnych i południowych znalazło po raz ' pierwszy dziejową formę swoję w filozofii 1 w języku Hegla. Możua od Królewca do Sztutgardu po przez Niemcy pociągnąć przekątnią. Na samym środku tćj linii Berlin leży, punkt ciężkości, do którego grawitują Niemcy nowej tam Hegel urósł w potęgę światową.* Zacięty przeciwnik filozofii heglowskićj Haym trafnie określił wpływ jćj na politykę pruską, nazwawszy ją filozofią pruską i »gmachem naukowym, w którym rozsiadł się duch pruskićj restauracyi.*    (Hegel und seine Zeit. Berlin 1857 str.

355 i nast. Zob. tamże cały odczyt piętnasty: Preussen und die RechłsphilosophieJ. Ścisły związek między tą filozofią a powstaniem nowego cesarstwa niemieckiego, znakomicie wyjaśniony w rozprawie: Hegel und das neue deułsche Reich. (Historisch-poli-tische Blatter. Tom 7 Ł⁹)-

http://rcin.org.pl

1*