page0085

81

żna utożsamiać stwarzania ze zmianą (mutatio), gdyż przy zmianie tasama rzecz, fizycznie istniejąca, przechodzi z jednego stanu istnienia w inny, gdy tymczasem rzecz przed swem stworzeniem woale nie istniała. Natomiast w pojęciu stwarzania zgoła się nie zawiera wzgląd na czas, tak, że bezwzględnie rzecz biorąc, byt jakiś może być stworzony równie dobrze z czasem i w czasie, jak też przed wszelkim czasem czyli od wieków, gdyż inne jest pytanie, czy byt stworzony ma trwać dłużej lub krócej, a inne, na jakiej drodze uzyskał swe istnienie.

Zatem, jeżeli się przyjmuje jakąkolwiek formę preegzy-stencyi fizycznej dla rzeczy, która z nieistniejącej ma się stać istniejącą, już przepada pojęcie stwarzania. Z tego powodu fałszywie pojmuje Wiktor Cousin akt stwórczy, gdy powiada: »Człowiek nie wydobywa z nicości swej czynności, której jeszcze nie dokonał, ale ją ma dokonać; on ją wydobywa z samego siebie. Oto typ czynności stwórczej. Stwarzanie ze strony Boga jest tej samej natury. Jeżeli Bóg jest przyczyną, to może stwarzać, a jeżeli jest przyczyną bezwzględną, to nie może nie stwarzać; gdy zaś stwarza wszechświat, nie wydobywa go z nicości, lecz wydobywa go z samego siebie,z tej mocy sprawczej i potęgi stwórczej, której my ludzie słabi tylko cząstkę posiadamy; cała więc różnica między aktem stwórczym Boga a naszym polega na różnicy ogólnej między Bogiem a człowiekiem, narożnicy, jaka istnieje między przyczyną bezwzględną a względną« *).

Kto tak pojmuje akt stwórczy, ten i pająka powinien nazwać stwórcą. Każdy nasz czyn fizyczny jest wynikiem przejścia energii potencyalnej w aktualną, w energię ruchu, tak, iż gdybyśmy nie mieli owego zasobu energii, czyn dany nie mógłby być wogóle przez nas spełniony; nawet pojęcia nasze, ściśle rzecz biorąc, nie są przez nas stworzone, bo pojęcie jest tylko upodobnieniem się pewnem podmiotu poznającego do przedmiotu poznawanego; a zatem zmianą modalną podmiotu myślącego i poznającego. Tern mniej można jeszcze utożsamiać stwarzanie z wyprowadzaniem, wydobywaniem (eductio) jednej non esse, oum esse. non habeat nis ex influentia causae superioris* (Quae9t. disp. 2 dist. I. qu. I. art. 2j.

¹) V. Cousin: Introduction a 1’histoire de la philosophie. Leęon 5-e.

X. Gabryl: Filozofia przyrody.    6

http://rcin.org.pl