page0103

89

Przedmioty mogą być brane z natury albo z zakresu sztuki. Najlepszein jest częste przebywanie dzieci na łonie natury. Nietylko wzmacnia ona i ukrzepia cielesne życie w nader bardzo korzystny sposób, ale też podaje rozwijającemu się duchowi jak najzdrowszy pokarm. W jakiej to mnogości i przemianie występują w przyrodzie najszlachetniejsze i najbardziej kształcące przedmioty przed duszą dziecka! Zajmują ją one całkowicie, a dziecko nie utrudzi się wcale patrzeniem, słuchaniem, pytaniem i zabawą. Przyroda przeto jest najznakomitszą księgą obrazową, która nigdy na wartości nie traci, nigdy się nie sprzykrzy i dla najbiedniejszego nawet dziecka jest przystępną. Wychowawca niech tedy zaostrza zmysły dziecka osobliwie na przedmiotach w przyrodzie się znajdujących (wzrok, słuch, dotykanie). Tu niech jednakowoż pamięta: »Nigdy za wiele naraz i nigdy za długo przy jednej rzeczy!* Musi uwzględniać lotność dziecięcego umysłu i dlatego odpowiednio przedmioty zmieniać.

3.    W obowiązkowym czasie szkolnym musi nastąpić w mnóstwie wrażeń, jakie dzieci do szkoły przynoszą, porządek i plan, wybór i dokładność. Nadto musi szkoła przeciwdziałać dziecięcej niestałości i zmienności i przyzwyczajać dzieci coraz więcej, ażeby dozwalały przedmiotom trwalej na siebie oddziaływać, ażeby mogły osiągnąć dokładne pojęcie onychże.

4.    Jak szkodliwem jest przedrażnienie, tak też i nieczu-łość, to jest ten stan duszy, w którym okazuje się zimną i obojętną'na wszelkie przedmioty. Jeżeli powodem tego jest ospałość i wygoda, to należy śpiącego ducha obudzić i zachęcić do żywej pracy. Jeżeli zaś są powodem tego cielesne cierpienia albo przytępienie zmysłów, to trzeba zasięgnąć pomocy lekarskiej. Roztropne, systematyczne postępowanie może nawet przy przytępionych zmysłach cośkolwiek osiągnąć.

Utalentowane dzieci są zazwyczaj w młodości bardzo przystępne dla rozmaitych wrażeń i podrażnień, wymagają przeto bardzo starannej opieki, jeżeli mają być rodzicom pociechą i szczęściem.

Uwaga. Z uczuciem łączące się pojęcia są: tkliwość i obraźliwość. Przez tkliwość rozumiemy żywe i łatwe poruszenie władzy czucia, które prędko i silnie obudzą współczp-

http://rcin.org.pl