— 181 —
ł
przyczem można się posługiwać książeczką albo świadectwami. Te najlepiej jest wydawać w niższych klasach co » miesiąca, a w wyższych co kwartału. Na końcu roku szkol
nego wydaje się świadectwo roczne, które może mieć szczególniejsze znaczenie w przyszłem życiu, jest przeto dla dzieci wielką podnietą do pilności.
Uwaga. Także dla szkół elementarnych są świadectwa roczne pożądane. W niektórych miejscowościach są zaprowadzone osobne książeczki, do których wciąga się rokrocznie ogólne noty aż do ukończenia szkoły elementarnej. Pytanie czy to jest dobrze umieszczać ogólne noty z pojedynczych przedmiotów w drukowanych sprawozdaniach rocznych, nie da się prawie twierdząco uzasadnić. Poszczególne noty postępu można tylko wledy należycie ocenić, jeżeli się zna wszystkie stosunki dziecka. Są tajemnice szkolne, których nie powinno się na widok publiczny wywlekać. Jeżeli chodzi komu o specyalne noty, to może je znaleźć w szkolnym katalogu, który nauczyciel prowadzić powinien i ten może objaśnić szczegółowe rezultaty.
c) Przesadzanie na odszczególniające miejsce. Korzystnem jest, czasami przeprowadzić zmianę miejsc, a przytem uwzględniać szczególniej zachowanie się i pilność. Spokojniejszym i lepszym uczniom można więcej zaufać; przeznacza im się przeto więcej oddalone miejsca od nauczyciela podczas gdy niespokojni i leniwi powinni się znajdować pod jego bezpośrednim wpływem. To postępowanie podnosi ambicyę tamtych, a tych poprawia.
cl) Powierzanie mniejszych funkcyi, honorowych. Już to powinno być odszczególnieniem, jeżeli któremuś uczniowi wolno być pomocnym nauczycielowi, n. p. w przygotowaniu przyrządów szkolnych i t. p. Nauczyciel przeto niech wybiera takie dzieci, które wyszczególniły się wytrwałą pilnością i cią-głem wzorowem zachowaniem się.
e) Zezwolenie na niewinne rozrywki i opowiadania, zabawy, przechadzki, pokazywanie pięknych i pożytecznych obrazów i t. p.
f) Rozdawanie małych podarunków. »Jeżeli się je przeznacza na nagrodę, to powinno się je wybierać nie według ich materyalnej wartości, lecz a.) według wartości artysly-