178
czynę obniżania się temperatury a tem samem i tworzenia się lodowców. Przyczynę tę upatruje on w ubytku kwasu węglowego i pary wodnej z atmosfery ziemskiej; im bowiem powietrze bardziej jest przesycone dwutlenkiem węgla, tem mniej promieni cieplnych ziemi uchodzi w zimną przestrzeń, tem wyższa zatem jej temperatura. Na zmianę zaś ilości dwutlenku węgla w powietrzu może wpływać wulkanizm spotęgowany w danej epoce. Otóż na początku i w środku epoki trzeciorzędnej (eocen i miocen) wulkany były nader czynne. Aby uzyskać obniżenie temperatury ziemskiej o 4—5° C., wystarcza zmniejszenie dwutlenku węgla tylko o 06 dzisiejszej jego ilości w powietrzu. Prof. de Marchi przyznaje parze wodnej tę samą rolę w przyrodzie, co Arrhenius dwutlenkowi węgla. Niestety, Ar-rhenius nie powiedział, jaka jest przyczyna obniżania się ilości dwutlenku węgla, i to obniżania, któreby w pewnych peryo-dach następowało, a nadto nie wyjaśnił, czemu epoka trzeciorzędna, pomimo przesycenia atmosfery ziemskiej kwasem wę-glanym, mogła posiadać tak licznie i bujnie rozwiniętą faunę. Twierdzenie znów de Marchi’ego, iż powietrze, przesycone parą wodną, pochłania promienie słoneczne, przez co oziębia się temperatura ziemi, pozostaje w sprzeczności z wywodami Probsta, który właśnie we wzmożeniu ilości pary wodnej widzi przyczynę podnoszenia się temperatury ziemskiej. Musimy tedy czekać na inną hypotezę, więcej uzasadnioną i lepiej wyjaśniającą przyczynę tworzenia się lodowców i istnienie peryodów inter-glacyalnych x).
§ 30. Wietrzenie skał oraz działanie wiatru.
Wyrazem: wietrzenie—obejmujemy procesy rozkładania się mas skalnych pod wpływem czynników atmosferycznych. Czynniki te działają bądź mechanicznie, bądź chemicznie; niemniej
F. Frech Studien iiber das Klima der geologischen Vergangenheit. Zeit-schr. der Gesell. fur Erdkunde. Berlin 1902, str. 611—629, 1906, str. 533 — 553.
*) Por. Dr. F. E. Geinitz: Die Eiszeit, Braunschweig 1906, str. 7—10; M. Re ymond: Das Weltall j. w. str. 636 — 652. O innych przyczynach zob. M. P. Rudzki: Fizyka ziemi. j. w. str. 520—532.