page0192

178 —

odbiera się złemu obłudną maskę, a dzieci przychodzą do przeświadczenia, że nie można czynić źle, nie narażając się przez to na uczucie bołu i że początkowe użycie jest tylko ułudą. Otwierają się im oczy na charakter i skutki grzechu, a wąż kusiciel już nie tak prędko je omami. Spoglądają poza najbliższą przyszłość na nieochybne owoce złego czynu. Przez to oddziaływa kara na całe późniejsze życie i to jest jej pełen znaczenia skutek. »Karać znaczy dobrze czynić młodzieńcowi, ażeby nam jako mąż dojrzały dziękował«. (Goethe, Tasso). Młodzieniec, gdy przyjdzie do rozsądku, dziękuje wychowawcy, który go niegdyś, chociaż nawet ostrem prowadzeniem skłaniał do pełnienia dobrego, a bojaźu przed złem wpajał. Rozsądne użycie kary jest zatem wynikiem istotnej miłości wychowawcy. Także Róg, który kocha ludzi przedwieczną miłością, używa tego środka karności przy wychowaniu rodzaju ludzkiego.

Kara działa więcej negatywnie, powstrzymując od złego, nagroda zaś więcej pozytywnie, zachęcając do dobrego. Spełnienie dobrego 'wymaga walki i ofiary. Słowa pisma świętego: »Królestwo niebieskie gwałt cierpi« (Mat. 11, 12.) i »Którzy chcą pobożnie żyć w Chrystusie Jezusie, prześladowanie będą cierpieć«, (2. Tym. 3, 12.) znajdują też i pod tym względem zastosowanie. Dobre zdaje się w pierwszym rzędzie więcej goryczy sprawiać. Ten wygląd musi wychowawca o ile możności osłabić, dozwalając, ażeby natychmiast po spełnieniu dobrego osobliwie gdy to wymagało większego natężenia, nastąpiły niektóre uszczęśliwiające owoce. To osiąga się przez nagrodę. Nadaje ona z jednej strony woli więcej siły, z drugiej zaś strony rozjaśnia pojęcie dziecka, gdyż to przychodzi do przeświadczenia, że spełnienie dobrego zawsze przynosi szczęście, a przeto słusznie zasługuje na wszelakie natężenie. To przeświadczenie zabiera z sobą w dalsze życie, oczyszczone i wzmocnione doświadczeniem i głębszem poznaniem. Ta jest pedagogiczna wartość nagrody.

4. Nie możemy się więc do tego zapatrywania nakłonić, które fałszywie pojmując ludzką naturę, odrzuca wszelki pozytywny wpływ zapomocą nagrody i kary na wolę człowieka; lecz musimy się przyłączyć do owych, którzy je ograniczają do najniezbędniejszej miary i chcą, ażeby ich dopiero

http://rcin.org.pl