21061 skanuj0006 (369)

Przyczyn można dopatrywać się w następujących wadach owych badań:

—    badane zjawisko (stosowana metoda nauczania, forma organizacyjna) jest nieprecyzyjnie określane, dlatego też nie wynika jasno z danych badań, co właściwie stanowiło przedmiot analiz,

—    poszczególne formy i metody nauczania często stosowane są łącznie i ich efekty „nakładają się” na siebie,

—    w badaniach występuje duża liczba niekontrolowanych czynników, co znacznie utrudnia ustalanie zależności w kategoriach przyczyny i skutku.

7.2. Cele kształcenia w zakresie techniki czytania i pisania

Proces kształtowania elementarnej umiejętności czytania i pisania rozpoczyna się już w przedszkolu. Chociaż i w programie wychowania przedszkolnego i w różnych opracowaniach metodycznych mówi się o konieczności kształtowania szeroko rozumianej umiejętności czytania i pisania, to jednak w praktyce cel ten, tzn. kształtowanie elementarnej umiejętności czytania, rozumiany jest najczęściej jako kształtowanie techniki czytania. Umiejętność ta jest kształtowana przede wszystkim w przedszkolu, a w klasach I, II i III doskonali się nabyte wcześniej umiejętności. Szczegółowe cele i zadania realizowane na poziomie wychowania przedszkolnego przedstawiła w swych opracowaniach M. Burtowy (rozdz. 3 i 4, a szczególnie 6), tutaj więc ograniczam się jedynie do wymienienia głównych celów realizowanych przede wszystkim na poziomie klasy I (jako utrwalenie, kontynuowanie i poszerzenie zdobytych wcześniej sprawności — zgodnie z definicją ciągłości procesu wychowawczo-dydaktycznego, podaną przez M. Burtowy w rozdz. 5).

^ Cele kształcenia w tym zakresie sformułowano w sposób następujący:

1) umiejętność rozpoznawania i różnicowania fonemów, np. dź — ć; b — p — chodzi tutaj głównie o kształtowanie tzw. słuchu fonematycznego; prawidłowe słuchowe rozróżnianie dźwięków języka jest szczególnie istotne, ponieważ język polski należy do łych, w których podstawowa jest struktura fonetyczna¹⁵;

2)    umiejętność rozpoznawania i różnicowania grafemów: i Iziecko powinno nauczyć się rozpoznawać i różnicować zarówno litery, jak i cyfry, a więc odróżniać je od innych znaków, jakie mogą występować w tekście; powinno także rozpoznawać grafemy niezależnie od sposobu ich zapisania np. g, G, (drukowane i pisane); podstawą do ich opanowania jest umiejętność wyodręb-niania różnorodnych kształtów, dźwięków, kolorów.

3)    umiejętność kojarzenia grafemów z fonemami, tzn. przyporządkowania grafemom ich odpowiedników dźwiękowych (fonemów);

4)    umiejętność identyfikowania sekwencji grafemów i sekwencji fonemów na poziomie: sylaby, krótkich i dłuższych słów, wyrażeń, zdań prostych i złożonych;

5)    umiejętność właściwego dla danego języka wymawiania fonemów;

G) znajomość sposobu odtwarzania grafemów i fonemów (przy czytaniu i pisaniu w języku polskim: od strony lewej ku prawej, od góry strony do dołu).

Wszystkie powyższe cele wiążą się z techniczną stroną procesu czytania. Stanowią one nieco sztuczne oddzielenie odumiejętno-:;ci rozumienia tekstu, niemniej operacja taka wydaje się konieczna z punktu widzenia odpowiedniego zaplanowania i zorgani-owania procesu nauki czytania.

7.3. Cele kształcenia w zakresie umiejętności czytania ze zrozumieniem

I‘odstawą rozumienia odczytywanych tekstów jest „posiadani*'” w doświadczeniu odpowiednich pojęć. Jednostka, która roninie znaczenie odczytywanego słowa, to ta, która brzmienie I*'go słowa lub jego obraz graficzny kojarzy z posiadanym pojęciem. W przeciwnym wypadku, kiedy napotkane słowo nie ma ndnego odpowiednika w doświadczeniu, tzn. jednostka nie może „odkryć” jego znaczenia na podstawie żadnych wskaźników — ani własnej wiedzy (kontekstu wewnętrznego), ani kon-

105