page0158

148

intelektualizmu. Popełnia się ją z tej prostej przyczyny, że część intelektualna naszej istoty najlepiej zrozumieć się daje. Znaczy to jednak wyłączyć część tak ważną, tak doniosłą naszej całości duchowej, że gdyby część tę usunąć, inteligencya działaćby przestała i byłaby również bezużyteczna jak maszyna bez motoru. Motorem naszym jest wola, uczucie, dążność. Wola jest może najbardziej charakterystyczną ze wszystkich czynności duchowych, skoro, jak już mieliśmy sposobność nadmienić, nic analogicznego do niej nie znajdujemy w świecie przyrody. Nie odłączajmy więc woli od inteligencyi, wcielmy jedną w drugą. Zamiast przedstawiać czynność umysłu wycelowanego ku poznawaniu, przewidywaniu, kombinowaniu sposobów i przystosowaniu, bliżej będziemy prawdy, przedstawiając istotę która chce znać, chce przewidywać, chce przystosować się, bo w gruncie rzeczy chce żyć.

To powiedziawszy porównajmy prawo psychologiczne i prawo przyrodnicze. Czy są one identyczne ?

Nie, powiedzą nam, skoro przez słabość rozumu ludzkiego, omyłki co chwila się popełnia. Oto co naprzód na myśl przychodzi. Omylność ludzka, jest zdaje się, najlepszym dowodem, że te dwa prawa nie są jednakowe i zaraz dla nadania większej wagi temu zapewnieniu dodaje się, że n. p. kamień, gdy spada, nie omyli się co do swej drogi, tworzący się kryształ nie omyli

http://rcin.org.pl