page0106

102

krążenie planet około słońca oraz ruch obrotowy około ich osi własnych. Pod wpływem jedynie tych czynników, które Kant przyjął, nie mógłby powstać w planecie żaden ruch obrotowy. Wszak jedne cząstki owej mgławicy niezmierzonej, którą Kant w założeniu przyjął, uderzały jądro gęstniejące po prawej, inne po lewej stronie; gdy zestawimy pola, opisane przez promienie przewodnie wszystkich drobin, będą ich rzuty jedne dodatnie, inne ujemne, jako utworzone przez biegi przeciwne, a tern samem ruch jądra musiałby się równać zeru. Mogło więc było utworzyć się jedno wielkie ciało, powiększające swą masę ustawicznie przez przyciąganie cząstek dalszych, ale samo przez się nie posiadałoby ruchu około swej osi.

Nie podał też Kant przyczyny, czemu ruch planet i słońca odbywa się od zachodu na wschód, chociaż równie dobrze był możliwy ruch przeciwny; również tylko na karb apryoryzmu, cechującego system filozoficzny Kanta, trzeba położyć jego twierdzenie, że natura, gdzie tylko może, dąży do uzyskania ruchu kołowego w ciałach; czyż bowiem ruch eliptyczny nie znajduje się w przyrodzie?

Za to pochwalić należy Kanta za jego ostrożność, iż ruchu planet na około ich osi nie związał z ruchem na około słońca, bo gdyby się okazało, że te ruchy nie są jednakie, hy-poteza straciłaby racyę bytu. Znów jednak Kant bez racyi widocznej przyjął, że jądro Saturna posiadało ruch obrotowy przed utworzeniem się pierścienia; należało raczej tak ruch jądra, jak i pierścienia wysnuć z jednej przyczyny. Natomiast nie przynosi to Kantowi zbyt wielkiej ujmy, iż obliczył niedokładnie czas obrotów jądra i pierścienia w Saturnie, gdyż nie znał tych danych, jakiemi nauka dzisiejsza rozporządza. Musimy także odrzucić rzekome prawo Kanta co do progresyi w liczbie księżyców u poszczególnych planet, bo rzeczywistość zaprzecza temu twierdzeniu, a to samo powiedzieć należy o masie planet. W porównaniu z masą ziemi wynoszą w przybliżeniu: masa    ilość księżyców

Merkura    004 .........0

Wenus    0’81......... O¹)

') Kreuten i Short utrzymywali, że Wenus ma 2 księżyce, lecz ich spostrzeżeń dotąd nie potwierdziły badania astronomiczne.

http://rcin.org.pl