page0013

3

zaliczać do zjawisk, uważanych za świadome, zjawiska półświadome, nawet nieświadome.

To ścieśnione pojęcie psychologii wprowadził Kartezyusz.

Gały świat podzielił on na dwie kategorye: kategoryę ciał, których istotą jest rozciągłość, — i kategoryę istot pojedynczych i duchowych, których istotą jest myśl. Przez myśl rozumie on tutaj wszystkie te fakta wnętrzne, które nazywamy senzacyą, poznaniem umysłowem, żądzą, chęcią, aktem woli i t. d. Ciała rozciągłe należą do umiejętności fizycznych i matematycznych; zjawiska świadome są całkowitym i wyłącznym przedmiotem psychologii.

Atoli nie można człowieka podzielić na ciało, podlegające prawom mechaniki, — i na duszę myślącą, umieszczoną jakby poza organizmem. Człowiek, jak później wykażemy, jest jedną istotą, która żyje, czuje i myśli; tak uczy doświadczenie i zdrowy rozsądek ludzkości. Według powszechnie uznanego zdania pojęcie duszy u Kartezyusza i u psychologów nowożytnych, jest zbyt ciasne. My z Arystotelesem uważamy duszę ludzką jako pierwszą przyczynę życia, czucia i pojmowania. Naszem zdaniem, psychologia winna się zajmować duszą pojętą w tem szerszem znaczeniu ¹).

Tymczasem nowożytni psychologowie w swych rozprawach bardzo mało lub wcale się nie zaj-

^x) Zob Mercier. La psychologie. Introduction

p. 5 et 6.

http://rcin.org.pl