page0043

88

żyję itd. Mamy świadomość, że jesteśmy tą rzeczą, to jest jednością, do której mogą się odnieść równocześnie najrozmaitsze wrażenia bez powikłania ich i pomięszania jednych z drugiemi. Ta jedność, to j a, jest zdolne poznawania i odróżniania ciał i ich wrażeń dlatego, źe samo nie ulega determinacyi materyalnej, ani organicznej, bo nie jest ciałem ani zmysłami, lecz istotą nie-złożoną i samoistną. Gdyby bowiem materyalnie było zdeterminowane do widzenia, nie słyszałoby, gdyby materyalnie było zdeterminowane do słyszenia, nie smakowałoby; gdyż wszelka determi-nacya organiczna jest wyłączną¹).

Gdyby działało wspólnie z modyfikacyą organiczną jak zwierzę, mogłoby widzieć, słyszeć, dotykać się, smakować, czuć , ale nie mogłoby odnosić do tego samego pierwiastka wrażeń , jakich doznaje, aniby mogło przejść z poznania pojedynczego i podzielnego tych wrażeń do przed-sobnego poznania ciał, które je wywołują. Już zaś poznajemy wszystkie ciała i ich wrażenia jednocześnie w temże samem ja, a więc to „ja^u nie jest materyalnie zdeterminowane , a więc to Ja“ nie ma nic wspólnego z ciałem, a zatem to ja afirmuje się dlatego tylko, że ma samoistność w sobie!

Chcemy dowodu bardziej bijącego w oczy co do samoistności, niezłożoności i pojedynczości tego ja? Otóż człowiek mówi: ja, we wszystkich odmianach swego istnienia To j a istnieje, nie do-

^ł) (Sum Theol. 1 p. q. 75 a 2).

http://rcin.org.pl

3