PICT6393

czy sformułowane są jasno i precyzyjnie, tj. czy odnoszą się do zjawisk rcal-nie istniejących a nie do pojęć abstrakcyjnych, np. wolności, stylu wychowawczego; patriotyzmu, tolerancji, itp.

czy są formułowane jednoznaczne, tj. czy użyte w nich pojęcia są na tyle ostre, że wyznaczają zakresy tych nazw bez wątpliwości;

- czy sformułowano odpowiednią liczbę pytań. tzn. czy nie jest ich za mało lub za dużo do rozwiązania głównego problemu badawczego.

I swiadomienie sobie rodzaju problemów, czyli określenie, czy chodzi o poznanie właściwości interesujących badacza przedmiotów, czy o ustalenie relacji między zmiennymi, jest niezbędne przede wszystkim dlatego, iż decyduje to w znacznym stopniu o doborze metod i technik badawczych, dzięki którym zbierać będziemy informacje jak i o sposobie przeprowadzenia analizy zebranych danych.

3.6. Rodzaje pytań badawczych

Problemy badawcze nic sposób wyrazić inaczej jak w postaci pytania. Pytania są językowym odpowiednikiem problemu i określają rodzaj informacji, które zięki badaniom chcemy pozyskać. Mogą być one różnie formułowane a tyra samym i klasyfikowane. Zarówno pytania o właściwości przedmiotów, jak i pytania o relacje między zmiennymi, mogą być pytaniami rozstrzygnięcia bądź dopełnienia.

Pytania rozstrzygnięcia to takie, które rozpoczynają się od partykuły pv-tajnej „czy”, która poprzedza zdanie oznajmującc. Pytania rozstrzygnięcia przewidują udzielenie jednej z dwóch wykluczających się odpowiedzi: „tak" lub „nie”. W treści pytania zawarta jest gotowa odpowiedź. Przykładami takich pytań m in. są: „Czy chciałbyś kontynuować naukę w szkole wyższej?"; „Czy w szkole organizowane są zajęcia pozalekcyjne?”; „Czy staż pracy był właściwie zorganizowany?” „Czy masz trudności z nauką w szkole?” Pytania rozstrzygnięcia. zwane pytaniami prostymi są zawsze pytaniami zamkniętymi, dopuszczającymi jedynie dwie możliwe odpowiedzi: „tak” lub „nic”. Badacz stawiając takie pytania ma pewność, ż.c są poprawnie sformułowane. W badaniach pedagogicznych, badacz nic powinien problemów głównych formułować w formie pytań rozstrzygnięcia, gdyż przystępując do badań, miewa on zazwyczaj pewne przeświadczenie o występowaniu danego zjawiska lub jego braku. Jeżeli tematyka badawcza dotyczy np. przemocy i agresji w szkole, to badacza interesują przede wszystkim rodzaje czy przejawy stosowanej przemocy, ich przyczyny, skutki, sposoby zapobiegania, itp. a do tego kwalifikują się pytania dopełnienia, a nic pytania rozstrzygnięcia.

Pytania dopełnienia to takie, które rozpoczynają się od zaimków i przysłówków pytajnych, takich jak; „kto”; „co", „gdzie”; „kiedy”; .jaki" „ile:

„skąd”; „dokąd”; „po co”; „na co”, „dlaczego"; itp. Pytania te umożliwiają udzielenie jednej lub kilku odpowiedzi. Jeżeli pytamy: „Ilu absolwentów szkół maturalnych ubiegało się o przyjęcie na studia”. Jaki jest poziom bezrobocia w Polsce?" lub „Ile przeciętnie czasu przeznacza uczeń na przygotowanie się do zajęć lekcyjnych?"; to możemy uzyskać tylko jedną prawdziwą odpowiedź. Natomiast stawiając pytanie: „Jakie organizacje młodzieżowe funkcjonują w szkole?"; „Jakie są przyczyny narastających trudności wychowawczych w szkole?"; Jakie są uwarunkowania aspiracji życiowych uczniów szkół gimnazjalnych?” itp. to możemy oczekiwać, że uzyskamy więcej niż jedną odpowiedź prawdziwą. Zakres możliwych odpowiedzi na tak postawione pytania jest wyznaczony przez zakres zaimka lub przysłówka tkwiącego w pytaniu. Jest on najczęściej większy niż w przypadku pytań rozstrzygnięcia, gdyż posiada więcej niż jedną alternatywną odpowiedź.

Pytania dopełnienia w przeciwieństwie do pytań rozstrzygnięcia, wymagają szerszych i bardziej złożonych odpowiedzi. Dlatego często mówi się. że są one pytaniami złożonymi. Ich złożoność wyraża się m.in. w tym, że składają się one z pewnego zbioru pytań prostych, czyli pytań rozstrzygnięcia [Z. Cackowski 1964, s. 138j. Stawiając pytanie: „W którym roku odbyła się bitwa pod Grunwaldem” lub „Jakie szkoły wyższe znajdują się w Rzeszowie?”, badacz z góry zakłada, że bitwa pod Grunwaldem w rzeczywistości kiedyś się odbyła i że w Rzeszowie znajdują się szkoły wyższe, mimo iż badacz nic sugeruje żadnej z możliwych odpowiedzi.

Biorąc pod uwagę formę pytań, możemy mówić o pytaniach otwartych i zamkniętych. Pytania otwarte to takie, w których nic sugeruje się żadnej konkretnej odpowiedzi, pozostawiając respondentowi całkowitą swobodę w ich udzielaniu, np. „Jakie Twoim zdaniem są najważniejsze problemy w oświacie?"; „Jak spędzasz czas wolny?”; „Jaki jest stosunek nauczycieli do reformy oświatowej?". Zaletą pytań otwartych jest to, że respondent odpowiada samodzielnie, posługując się własną wiedzą i nic jest zmuszony do wybrania jednej z zaproponowanych mu odpowiedzi. Wadą pytań otwartych jest to. że trudno się respondentom na nic odpowiada i jeszcze trudniej dokonuje się analizy uzyskanych informacji. Pytania zamknięte, to takie, w których liczba alternatywnych odpowiedzi jest z góry określona, a zadaniem respondenta jest wybranie tej z nich, która najlepiej odzwierciedla jego poglądy, wiedzę czy przekonanie, np. „Jakie jest Pana(i) pochodzenie społeczno?: a) Robotnicze.

b)    Chłopskie, c) Inteligenckie, d) Inne)"; „Jaki jest Pana(i) stan cywilny?: a) Wolny; b) Małżeński; c) Wdowicc(wa); d) Rozwicdziony(a); e) Inny"; Jaki jest Twoim zdaniem poziom nauczania w szkole?: a) B.wysoki; b) Wysoki:

c) Średni; d) Niski; e) B.niski". Zaletą pytań zamkniętych jest łatwość udzielenia przez respondenta odpowiedzi. Uzyskane odpowiedzi na nie cechuje większa jednolitość. Są także łatwiejsze w opracowaniu. Wadą tych pytań, to sugerowane przez badacza odpowiedzi, co zmusza respondenta do dokonania

103