PICT6393

- czy sformułowane są jasno i precyzyjnie, tj. czy odnoszą się do zjawisk rcal nie istniejących a nic do pojęć abstrakcyjnych, np. wolności, stylu wycj^ wawczcgo; patriotyzmu, tolerancji, itp.

czy są formułowane jednoznaczne, tj. czy użyte w nich pojęcia są na u.i

ostre, że wyznaczają zakresy tych nazw bez wątpliwości;

czy sfonnułowano odpowiednią liczbę pytań. tzn. czy nic jest ich za ma|₀ |_ul za dużo do rozwiązania głównego problemu badawczego.

Uświadomienie sobie rodzaju problemów, czyli określenie, czy chodzi o po. znanie właściwości interesujących badacza przedmiotów, czy o ustalenie relacji między zmiennymi, jest niezbędne przede wszystkim dlatego, iż dccy<|_uj_c ,₀ w znacznym stopniu o doborze metod i technik badawczych, dzięki którym zbić-rać będziemy informacje jak i o sposobie przeprowadzenia analizy zebranych danych.

3.6. Rodzaje pytań badawczych

Problemy badawcze nic sposób wyrazić inaczej jak w postaci pytania. Pyta. nia są językowym odpowiednikiem problemu i określają rodzaj informacji, które zięki badaniom chcemy pozyskać. Mogą być one różnie formułowane a tyra samym i klasyfikowane. Zarówno pytania o właściwości przedmiotów, jak i pytania o relacje między zmiennymi, mogą być pytaniami rozstrzygnięcia bądź dopełnienia.

Pytania rozstrzygnięcia to takie, które rozpoczynają się od partykuły pv-tajnej „czy”, która poprzedza zdanie oznajmujące. Pytania rozstrzygnięcia przewidują udzielenie jednej z dwóch wykluczających się odpowiedzi: „tak" lub „nie". W treści pytania zawarta jest gotowa odpowiedź. Przykładami takich pytań m.in. są: „Czy chciałbyś kontynuować naukę w szkole wyższej?”; „Czy w szkole organizowane są zajęcia pozalekcyjne?”; „Czy staż pracy był właściwie zorganizowany?" „Czy masz trudności z nauką w szkole?" Pytania rozstrzygnięcia, zwane pytaniami prostymi są zawsze pytaniami zamkniętymi, dopuszczającymi jedynie dwie możliwe odpowiedzi: „tak" lub „nie". Badacz stawiając takie pytania ma pewność, że są poprawnie sformułowane. W badaniach pedagogicznych, badacz nie powinien problemów głównych formułować w lennie pytań rozstrzygnięcia, gdyż przystępując do badań, miewa on zazwyczaj pewne przeświadczenie o występowaniu danego zjawiska lub jego braku. Jeżeli tematyka badawcza dotyczy np. przemocy i agresji w szkole, to badacza interesują przede wszystkim rodzaje czy przejawy stosowanej przemocy, ich przyczyny skutki, sposoby zapobiegania, itp. a do tego kwalifikują się pytania dopełnienia a nic pytania rozstrzygnięcia.

Pytania dopełnienia to takie, które rozpoczynają się od zaimków i słówków pytajnych, takich jak: „kto"; „co”, „gdzie"; „kiedy"; JakT\.'^,c:

skąd"; „dokąd"; „po co*

.“":_"^d!^ac“8°''^: i'P- Pytania ic umożliwiają

udzielenie jednej lub kilku odpowiedzi. JcżdTnyiamy ‘ C“Z 7 maturalnych uh,„galo sic o przyjęcie „a studm^ ja_ki ies“    w

w Polsce?" lub „Ile przeciętnie czasu przeznacza uczeń i ^P°^Z'° ^bczrobocla zajęe lekcyjnych?"; to możemy „zyskać tylko l^ praS^TSf tomiasl stawiając pytanie: .jakie organizacje młodzieżowe funkcjonują w sAo Ic?"; Jaktc «t pr/yezyny narastających trudności wychowawczych w szkole^ Jakie są uwarunkowania aspiracji życiowych uczniów szkól gimnazjalnych-i'P- to możemy oczekiwać, ze uzyskamy więcej niż jedną odpowiedź piwdriw, Zakres możliwych odpowiedz, na tak postawione pytania jest wyznaczony przez zakres zaimka lub przysłówka tkwiącego w pytaniu. Jest on najczęściej więksi™ niż W przypadku pytań rozstrzygnięcia, gdyż posiada więcej niż jedną altcma-tywną odpowiedź.

Pytania dopełnienia w przeciwieństwie do pytań rozstrzygnięcia, wymagają szerszych i bardziej złożonych odpowiedzi. Dlatego często mówi się. że są one pytaniami złożonymi. Ich złożoność wyraża się m.in. w tym, że składają się one z pewnego zbioru pytań prostych, czyli pytań rozstrzygnięcia [Z. Cackowski 1964, s. 13SJ. Stawiając pytanie: „W którym roku odbyła się bitwa pod Grunwaldem” lub „Jakie szkoły wyższe znajdują się w Rzeszowie?", badacz z góry zakłada, że bitwa pod Grunwaldem w rzeczywistości kiedyś się odbyła ! że w Rzeszowie znajdują się szkoły wyższe, mimo iż badacz nie sugeruje żadnej z możliwych odpowiedzi.

Biorąc pod uwagę formę pytań, możemy mówić o pytaniach otwartych i zamkniętych. Pytania otwarte to takie, w których nic sugeruje się żadnej konkretnej odpowiedzi, pozostawiając respondentowi całkowitą swobodę w ich udzielaniu, np. „Jakie Twoim zdaniem sa. najważniejsze problemy w oświacie?": „Jak spędzasz czas wolny?”: „Jaki jest stosunek nauczycieli do reformy oświatowej?”. Zaletą pytań otwartych jest to, że respondent odpowiada samodzielnie, posługując się własną wiedzą i nic jest zmuszony do wybrania jednej z zaproponowanych mu odpowiedzi. Wadą pytań otwartych jest to. że trudno się respondentom na nic odpowiada i jeszcze trudniej dokonuje się analizy uzyskanych informacji. Pytania zamknięte, to takie, w których liczba alternatywnych odpowiedzi jest z góry określona, a zadaniem respondenta jest wybranie tej z nich, która najlepiej odzwierciedla jego poglądy, wiedzę czy przekonanie, np. „Jakie jest Pana(i) pochodzenie społeczne?: a) Robotnicze.

b)    Chłopskie, c) Inteligenckie, d) Inne)”; „Jaki jest Pana(i) stan cywilny?: a) Wolny; b) Małżeński; c) Wdowiec(wa); d) Rozwicdziony(a); e) Inny”; .Jaki jest Iwoim zdaniem poziom nauczania w szkole?: a) B.wysoki; b) Wysoki:

c)    Średni; d) Niski; e) B.niski”. Zaletą pytań zamkniętych jest łatwość udzielenia przez respondenta odpowiedzi. Uzyskane odpowiedzi na nie cechuje większa jednolitość. Są także łatwiejsze w opracowaniu. Wadą tych pytań, to sugerowane pizcz badacza odpowiedzi, co zmusza respondenta do dokonania

103