page0170

166

wie trzęsienia ziemi peryferyczne, w którym to razie linia ho-moseistów jest zbliżona do koła, poprzeczne (np. w Żylinie (Sil-lein) na Węgrzech ^ 1858), podłużne (belgijskie ^ 1828, trzymało się to trzęsienie rozciągłości skał formacyi węglowej), płytowe lub poziome (japońskie w r. 1891) itd.

R. Mallet, Seebach i Ch. Dutton podali metody w celu obliczenia głębokości, w której znajduje się ognisko (hypocen-trum) trzęsienia ziemi; metody te, wymagające jednak udoskonalenia, wskazują, że głębokość rzeczona jest zmienna, i wynosi od 800 metrów (np. na Ischii 28/VIl 1883) do stu kilkudziesięciu tysięcy metrów (na 107500 metrów w czasie trzęsienia ziemi w Ameryce pół. dn. y 1886). Ponieważ zaś szybkość rozchodzenia się fal seismicznych jest zależna od głębokości ogniska, od jednorodności środowiska i od jego sprężystości, więc szybkość rozchodzenia się fal jest bardzo zmienna, i waha się między 20 metrami a 5200 metr (w Charleston 1886) na sekundę.

Musimy pozostawić innym opis szczegółów trzęsienia ziemi, jak huk podziemny i grzmoty, wysychanie źródeł itd., a za to zwrócić musimy uwagę na przyczynę tego zjawiska katastrofalnego.

Idealnie rzecz biorąc, można powiedzieć, że są trzy przyczyny odmienne trzęsień ziemi: zapadanie się terenów, wyługowanych i wypłukanych przez wodę atmosferyczną i zaskórną, wulkanizm, oraz dyslokacya mas, tworzących skorupę ziemską. W rzeczywistości bowiem tylko w razach poszczególnych działają te przyczyny w sposób izolowany, a najczęściej współdziałają przy wywołaniu tego skutku strasznego, jakim jest dla istot żyjących na ziemi każde jej trzęsienie. Odpowiednio więc do tego, która z przyczyn wymienionych uchodzić może lub musi za główną przyczynę sprawczą trzęsienia, rozróżnić można trzęsienia zwaliskowe (Einsturzbeben), wulkaniczne lub eksplozyjne (Vulkanisches Erdbeben), i tektoniczne albo strukturalne (Tektonisches Erdbeben).

Trzęsienia ziemi zwaliskowe zdarzają się głównie w tych okolicach, których grunt posiada złoża gipsowe lub warstwy wapienne. Woda, naciekająca z wierzchu lub ze zbiorników pod powierzchnią się znajdujących, rozpuszcza i ługuje owe pokłady żłobiąc w nich wielkie jamy i sklepienia, przez co

http://rcin.org.pl