page0191

Przede wszystkiein niech pamięta wychowawca, że łatwiej jest zapobiedz wykroczeniu, aniżeli je potem ukarać. Lepiej jest przeszkodzić chorobie, aniżeli wołać lekarza dopiero wówczas gdy już osłabienie nastąpiło.

g) Środki karne w ściślejszem znaczeniu.

1.    Mimo tych wszystkich, jakie dotychczas omówiliśmy środków, prowadzących wolę do dobrego, z powodu ułomności człowieka i siły jego złej pożądliwości będą ciągle i zawsze wydarzały się błędy i wykroczenia przeciw nakazom i zakazom i t. p. lekszego i cięższego gatunku. Przewaga zmysłowości usiłuje ustawicznie pociągnąć człowieka do tego, co niskie i zabronione i potrzeba długiej i ciężkiej walki zanim duchowy człowiek odniesie zwycięstwo nad zmysłowym. Tu musi częstokroć wychowawca słabą wolę wspierać i pomagać duchowi; to tern bardziej jest potrzebnem, im młodszem jest dziecko i im bardziej zmysłowość w niem przeważa. Środkami pomocniczymi przy kształceniu woli są nagroda i kara.

2.    Nic są one skierowane wprost na wolę, lecz w pierwszej linii na uczucia i mają cel rozbudzić w dziecku uczucia chęci i niechęci, ażeby przez nie dać moralnemu dobru przewagę nad niskicm i zmysłowem pożądaniem. Ich skutek polega na psychologicznym pewniku ścisłego związku między uczuciami i wolą. Co jest przyjemnem dla uczucia, chętnie bywa spełniane, a odwrotnie wola tylko z wielkiem przezwyciężeniem się jest w sLanie to wykonać, przed czem wzdryga się uczucie. Potrzeba wysokiego stopnia cnoty, ażeby z czystej miłości Boga i ze względu na nią samą wśród wszelkich okoliczności takową spełniać. To jest ideał, do jakiego wychowawca i wychowanek ręka w rękę zmierzać muszą; ale u młodzieży jest ten stopień doskonałości bardzo rzadkim i zaledwie przypuszczalnym.

3.    Ażeby zawsze dobre wybrać, do tego potrzeba już nieco dojrzalszej władzy poznania. Złe zbliża się prawie zawsze pod pokrywką dobrego i przysparza clnvilou«ych rozkoszy. W tern właśnie polega jego zwodnicza siła. Ta musi być koniecznie osłabioną; a to osiąga się przez to, że po nie-dozwolonem użyciu następuje natychmiast gorzka kara. Tak

12

http://rcin.org.pl