Image54 (9)

b)

C)

L

A

czsBtoUlwośe

Rys. 11

Sygnały, sygnały...

Przede wszystkim trzeba pamiętać, że do tej pory nasza telewizja iest analogowa, co w praktyce znaczy, że zawsze do telewizora podajemy sygnał analogowy. Nawet jeśli odbieramy sygnał cyfrowej telewizji satelitarnej, po drodze zamieniany jest on na zwykły, analogowy sygnał i przesyłany do telewizora. Ten analogowy sygnał podany na jedno z wejść telewizora może mieć różną postać. Może to być tak zwany sygnał RGB, gdzie trzema przewodami podaje się informacje

0    poszczególnych kolorach składowych (R - red, czerwony, G green, zielony, B blue, niebieski), a czwartym - sygnały synchronizacji. Sygnały takie przesyłane są za pomocą złącza Euro, zwanego też SCART (niekiedy też Peritel) patrz fotografia 7. Niekiedy wykorzystuje się tak zwane łącze S-Video, nazywane też Y/C, a czasem nieściśle mini DIN lub zupełnie nieprawidłowo S-VHS. W łączu S-Video jednym przewodem przesyła się informację o jasności (Y - lumi-nancja), a drugim o kolorach (C chrominan-cja). Fotografia N pokazuje gniazdo i wtyk złącza S-Video. Bardzo często przy transmisji sygnału wideo wykorzystuje się tak zwany sygnał zespolony wizji, zwany potocznie kompozytem (compositc) i oznaczany CVBS (skrót rozmaicie rozszyfrowywany jako: „Color, Vidco. Blank, Sync”, „Composite Video Baseband Signal”, „Composite Yideo Burst Signal” albo „Composite Video with Burst and Sync”), lub FBAS (niem. Farb-Bild-Austast-Synchron-Signal). Zespolony sygnał wizyjny zawiera wszystkie informacje wideo: o jasności (luminancja), kolorze (chrominancja) i synchronizacji. Złącza „kompozytowe” wideo to popularne wtyki

1    gniazda RCA, zwane też chinch (czytaj: czincz). W praktyce W' sygnale zespolonym (composite) nie są zawarte sygnały audio, choć w zasadzie mogłyby tam występować. Zespolony sygnał wizyjny jest przesyłany jednym przewodem, a wtyczki i wkładki gniazd są z reguły koloru żółtego, sygnał audio (mono lub stereo) przesyłany jest

oddzielnymi przewodami, a wtyki oraz wkładki gniazd audio często mają kolor)' biały (mono i L - lewy stereo) i czerwony (R - prawy stereo) - patrz też fotografia 9.

Na marginesie warto dodać, że sygnał zespolony, zwany też „kompozytem”

(composite), to nic to samo, co „komponent” (component). Sygnał composite to w istocie suma sygnałów tworzących obraz wideo, natomiast component to szersze i ogólne określenie systemów, gdzie obraz jest przesyłany w postaci dwóch lub więcej oddzielnych sygnałów. Do systemów component należy więc zaliczyć cztcroprzcwodowy sygnał RGB, a także dwuprzewodowy Y/C. Oprócz tego w zastosowaniach profesjonalnych znane są jeszcze ..komponentowe” systemy YUV, YIQ, YPbPr czy cyfrowy YCbCr.

Częstotliwości

Wszystkie omówione sygnały to tak zwane sygnały wizyjne małej częstotliwości (m.cz.) Zawierają one składowe o częstotliwościach od 50Hz do kilku megaherców (5...6MIIz). Sygnał zespolony może dodatkowo zawierać w sobie sygnały audio. „Od zawsze” dźwięk monofoniczny przekazywany był w polskiej telewizji z wykorzystaniem tzw. podnośnej o częstotliwości 6.5MHz. modulowanej częstotliwościowe. Potem, aby zrealizować przekaz stereofoniczny (dwukanałowy), dodano drugą podnośną 6,258MIIz też modulowaną częstoiliwościowo, uzyskując tzw. czeski system A2. W latach 90. w Wielkiej Brytanii opracowano i wdrożono cyfrowy system zwany NICAM (Near Instantaneous Compan-ded Audio Multiplcx). znany także jako NICAM 728, który jest dziś szeroko wykorzystywany w naszej naziemnej telewizji analogowej PAL OIRT. NICAM pozwala przesłać dwa kanały dźw iękowe wysokiej jakości niejako obok sygnału telewizyjnego i „starych” sygnałów audio, ponieważ wykorzystuje dodatkową podnośną o częs- Jiliiil totliwcści 5,85MIIz i modulację DQPSK. która

będzie pokrótce omówiona w da szej części cyklu. Sygnały audio (analogowy mono lub stereo oraz cyfrowy stereofoniczny NICAM) są więc sprytnie dodane w górnej części pasma, jak pokazuje rysunek Ił)

Co bardzo istotne, najpopularniejszy zespolony sygnał telewizyjny, zawierający obraz i dźwięk, bardzo często występuje leż jako sygnał tak zwanej wysokiej częstotl woś-ci (w.cz.). Można to rozumieć, że sygnał wizyjny małej częstotliwości z rysunku 10 zostaje „przesunięty w górę”. Dla osób nieco zorientowanych w temacie można dodać, że „przesuwanie w górę” sygnału wizyjnego to w istocie modulacja amplitudowa z częściowym wytłumieniem częstotliwości nośnej i dolnej wstęgi bocznej - patrz rysunek II Warto wspomnieć, że zmodulowany w najprostszy sposób sygnał z rysunku 11 h (zwyczajna modulacja AM) zawiera dw ie wstęgi boczne, przy czym dolna jest niejako odwrócona. Taki sygnał też może być i bywa praktycznie wykorzystywany - odbiornik telewizyjny wykorzysta tylko górną wstęgę boczna. Jednak standardowy sygnał telewizyjny wysokiej częstotliwości ina częściowo stłumioną wstęgę dolną i częstotliwość rośną - rysunek lic. Nawet jeśli nie rozumiesz szczegółów, powinieneś zrozumieć podstawową zasadę: stosując modulację i różne częstotliwości nośne, można obok siebie „poukładać”

Rys. 10    .. syooaly

C£ęatotliWD6ć [MHz)

|

c;ęstotJf*o4e

klasyczny sygnał tałewizyjny w ja. MoMtzjt nttriamnaj I ksbiowoj (moauiBcja AM z częściowo wyaimłcną tsłą nośną I dolną wrtggą bccmO

/ /

f    nośna folia 1

lin    wizji podstawowa msz

Rys. 12

kanały telawłzyjne

częBtoliwość

64 Styczeń 2006 Elektronika dla Wszystkich