5 (2000)

przypada na przetwarzaniu informacji płynących z różnych sygnałów (przede wszystkim optycznych).

Zdolność dostosowania oparta jest na realizacji optymalnego programu działań wraz z korektą (zmienianie i przestawianie) w przypadku dostrzeżenia lub przewidywania zmiany sytuacji. W grze piłkarskiej występują zmiany nieznaczne (względnie oczekiwane), wymagające dostosowania parametrów czasowo-prze-strzenno-siłowych ruchu, przy zachowaniu realizowanego programu np. przy prowadzeniu piłki zmiana kierunku prowadzenia, częstotliwość kroków, zmiana nogi prowadzącej piłkę itp., a także zmiany znaczne, prowadzące do przerwania wykonywanych czynności i wdrożenia zupełnie nowego działania np. utrata piłki przy jej prowadzeniu i „przejście” do działań obronnych. U podstaw tej zdolności leżą procesy przyswajania i przetwarzania informacji (optycznych, akustycznych, dotykowych, ki-nestetycznych), a także zakres dotychczasowych doświadczeń ruchowych piłkarza (tzw. rutyna piłkarska).

Zdolność orientacji umożliwia określenie pozycji ciała w przestrzeni i czasie (w ruchu), względem pola działania (boisko, bramki itp.), a także poruszających się obiektów (piłka, partnerzy, przeciwnicy), łącząc w sobie postrzeganie i działanie motoryczne w ciągle zmieniających się warunkach gry. Zdolność ta uzależniona jest od różnego rodzaju informacji, w grze piłkarskiej dominujące znaczenie przypada informacjom wizualnym.

Zdolność sprzężenia umożliwia skuteczną organizację ruchów części ciała w stosunku do całego ciała, prowadząc do integracji przestrzennych, czasowych i dynamicznych parametrów ruchu. W koordynacyjnie złożonych elementach techniki piłkarskiej zdolność ta odgrywa dominującą rolę, gdzie organizacja częściowa ruchów musi dodatkowo uwzględniać współudział przyboru - jakim jest piłka a także zachowanie przeciwnika i współpartnerów gry. Podstawową rolę odgrywają tutaj informacje optyczne i kinestetyczne.

Zdolność rytmizacji umożliwia uchwycenie, odtworzenie i realizowanie dynamicznych zmian ruchu w uporządkowanym i powtarzającym się cyklu. Wyraża się to w dostosowaniu ruchów do podanego rytmu zewnętrznego lub przyjęciu celowego rytmu własnego - wewnętrznego. Przejawy rytmu uzewnętrzniają się w czasie (zwolnienie lub przyspieszenie), sile (napięcie lub rozluźnienie mięśni) i przestrzeni (zakres i kierunek ruchu). Dynamiczno-czaso-wo-przestrzenne uporządkowanie ruchu w koncepcji Schnabla (za Osińskim 1993) pojmowane jest „jako kompleksowa cecha ruchu charakteryzująca się: płynnością, precyzją, stałością, mocą i tempem tegoż ruchu”. Występujące w grze piłkarskiej szybkie przejścia z jednego rytmu w drugi, nazywa się często arytmią, np. zmiany rytmu prowadzenia piłki. Pojęcie arytmii dotyczy również działań zespołowych, jak np. arytmia prowadzenia ataku pozycyjnego. Narzucenie własnego rytmu - lub stosowanie zmienności tych rytmów w grze piłkarskiej związane jest ściśle z umiejętnością dostosowywania techniki do zmien

nych warunków sytuacji gry, a więc pozycji partnerów, przeciwników, miejsca akcji, itp. Pohlmann i Kirchner (1981) zdolność rytmizacji i związanej z nią zdolności wysokiej częstotliwości zaliczają do niezwykle ważnych i specyficznych koordynacyjnych zdolności motory-cznych. Skuteczne wykonanie większości elementów techniki piłkarskiej zdeterminowane jest skoordynowanym rytmem pracy (często z wysoką częstotliwością) kończyn dolnych. Przejawia się w szczególności we wszelkiego rodzaju uderzeniach piłki, gdzie właściwe „ułożenie” nogi postawnej ma decydujące znaczenie w skuteczności tych uderzeń.

Zdolność wysokiej częstotliwości pozwala na wykonanie maksymalnej ilości ruchów całym ciałem lub jego częścią w ściśle określonym czasie trwania zadania ruchowego.