page0289

281

Senat

dówczas wszystkie z Polsk i pokazały się na Litwie, jeszcze nie mogły rozwikłać się dobrze z pieluch i przyczepiły się albo nawzajem do siebie, albo do innych urzędów.' Tak np. podskarbi ziemski bywał zawsze pisarzem; dworny, czyli nadworny marszałkiem ziemskim. Nagromadzenie się rzeczywistych urzędó«v w jednej ręce było zadziwiające. Nie nowina spotkać wojewodę wileńskiego, razem kanclerzem i hetmanem. Starostą żmujdzkim po staremu był zawsze ktoś z kasztelanów, których na Litwie ciągle dwóch jeszcze, albo kto z wojewodów. Hieronim Chodkiewicz, ojciec hetmana Jana Karola, był razem kasztelanem wileńskim, starostą żmujdzkim i marszałkiem wielkim. Trzeba więc gwałtownej poprawy i urządzenia senatu. Sami panowie Litwy dają hasło do poprawy: na sejmie walnym w listopadzie r. 1554 radzącym w Wilnie, Wołynianie postawili tak jasno swoją własną sprawę: „Starosta łucki i włodzimierski i marszałek ziemi wołyńskiej, mówili, zawzdy miejsce swoje w radzie między inszemi panami rady J. K. Mości miewali.” Gdy to jakoś samo przez się ustało, prosili wołynianie „aby i teraz tym to państwo, ziemię wołyńską J R. Mość obdarować i tych urzędników do rady swojej ho-spodarskiej przypuścić raczył.” Uważajmy wyrażenie szczeropolskie: panowie Rad. Litwa chce więc stanowczo przerobić się na sposób Polski, chce mieć taki senat, jakim jest koronny. Król odpowiedział, iż to raczy obejrzeć „według woli swojej hospodarskiej i pierwszego obyczaju” (Akty Zap. R. III 65). Starostowie w istocie zapomnieli drogi do rady litewskiej, ale marszałkiem wołyńskim był od niejakiego każdy wojewoda kijowski. Starosta łucki i marszałek wołyński jeszcze w r. 1507 zasiadał w^r radzie (Akty II 28). Król Zygmunt August niezaraz spełnił żądania szlachty wołyńskiej, bo połączył tę sprawę z główną, to jest poprawą, całego senatu. Otóż gdy poprzednio wojewodowie gęściej wchodzić zaczęli do rady za Zygmunta Starego, Zygmunt August stanowczo ich przyjmuje i według starszeństwa osadza. Na miejscu marszałka wołyńskiego stanowi wojewodo, tytuł marszałka umiera w księciu Konstantym Wasi! mi Ostrogskim, synu bohatyra, wojewodzie kijowskim. Nowy wojewoda wołyński idzie zaraz po kijowskim, zabiera pierwszeństwo wojewodom Białej Rusi, bo Wołyń i Kijów to jedna ziemia, tylko rozszczepiona w dwa województwa, które stoją tedy obok siebie. Dalej pojawiają się nowe województwa brzeskie, mscisławskie, bracławskie na Ukrainie kijowskiej i mińskie, oraz zajmują najniższe miejsca, za dotychczasowem najniższem podlaskim Brześć już dawno stracił swojego marszałka i tern podobny był do koronnych ziem pogranicznych, więc słusznaż rzecz była dać mu wojewodę. Książęta mśei-sławscy wygaśli i ksieztwo ich zamienione na województwo. Na Ukrainie kijowskiej wojewodą został starosta pogranicznych grodów Litwy od stepowej strony kniaź Roman Sanguszko, Mińsk zajmow^rał coraz ważniejsze stanowisko pod względem religijnym dla wyznawców wschodnich. Jednocześnie król obok województw tworzy i kasztelance na Litwie. Rzecz dziwna, ale się dotąd bez nich obywało. Dwie tylko były z horodelskiego sejmu. Terjz każde województwo ma swoje. Dziwna rzecz znowu, że nie znamy- dotąd żadnego prawa, żadnego postanowienia na to: nie wiemy nawet kiedy pierwsze poza-chodziły nominacyje. Niesiecki sądził, że nastały kasztelanije litewskie dopiero na sejmie unii 1569 r., ze król łącząc dwa senaty koronny i litewski w jedno, kiedy widział, że mało jest krzeseł litewskich, improwizował je nominacyjami według liczby uznanych już województw. Ale są dawniejsze cokolwiek wskazówki. W Inflantach Hylzena mamy akt polityczny z r. 1566. na którym wyczytujemy całe grono kasztelanów Litwy, zaczynające się od