page0299

Roskoinicy

091

ny charakter przybierając Reformy Piotra i zbyteczne cudzoziemskich zwyczajów naśladowanie (jak np. pomiędzy wielą innemi, zniesienie patryjarchatu, rewizyja czyli popis ludności, golenie brody, i t. d.) uważał lud za targnięcie się na swoję narodowość i religiję; środki zaś surowe do przeprowadzenia reform użyte, jak niemniej zwiększone podatki i ciężary, przymusowe roboty, i t. d. budziły w massach Judności niechęć i opór. Piotr Wielki podobnież jak Nikon, za antychrysta przez roskolników był uważany. Zmuszeni oni byli do płacenia podwójnych podatków, mieli przepisaną dla siebie osobą odzież, wzbroniona im była służba publiczna, za niegolenie brody płacić musieli osobny podatek, i t. d. Nie wiele też pomogła droga przekonania. Na podane z rozkazu Piotra Wielkiego przez zakonnika Neofita pytania, roskoinicy z prowincyi Ołonieekiej i Pomorskiej, odpowiedzieli całą księgą, głównie przez Andrzeja Denisowa napisaną pod tytułem: Pomorskię odpowiedzi (r. 1723). W podo-bnyż sposób przedtem jeszcze (r. 1719), napisane było dzieło przez roskolników kerżenskich, w odpowiedzi na pytania niższonowogrodzkiego biskupa Prtyryma {Kericfishie odpowiedzi). W ogóle, walka z roskolnikami na polu nauki i przekonania, dla braku w owym czasie szkół ludowych i dla małej wiejskiego duchowdeństw-a oświaty, nie mogła mieć powodzenia. Za panowania cesarzowej Anny i Elżbiety, roskół pomimo prześladowań wzmagać się nie przestawał; ścigani nieraz przez komendy wojskowe, roskoinicy, po kilkadziesiąt a nawet kilkaset razem w płomieniach ginęli, Za Katarzyny II, udzielano przebaczenie wracającym z zagranicy roskolnikom, uwalniano ich od płacenia podwójnych podatków', od noszenia przepisanego dla nich ubrania i golenia brody, W kraju Noworossyjskim, za wstawieniem się Potemkina, dozwolono im posiadać własne cerkwie, rudzież kapłanów przez grecko-rossyjskich biskupów wyświęconych (r. 1785); to dało początek tak z wauym jednowiercom. Już w' końcu XVII w ieku w łonie samego ruskołu nastąpiło rozdwojenie: powstało dwie sekty: Popow^rców^r i Bezpopow-ców-. Gdy bowiem po śmierci ostatnich kapłanów przed rokiem 1667 (moskiewski sobór duchowny) wyświęconych, nastąpili inni, późniejsi, już przez biskupów-nikonijanców (t. j. tych co poprawione księgi przyjęli) wyświęceni, c^ęść pewna roskolników^r, nie uznając ich za prawdziwych kapłanów, oddzieliła się od reszty i została bezpopoweami (bez kapłanów'). Z postępem czasu tak jedni jak drudzy na mnóstwo innych rozpadli się sekt, stwierdzając przysłowie ludowo: ,‘,czto mużyk to wiera, czto baba to tołk” (sekta). Popowcy mieszkali głównie w rasach kost^omskicb i kerżenskich (niższonowogrodzkich), nad Donem i Kubania, w prowincyi Czernihowskiej, na Wietce (gubernii Mohylewskiej) i w Syberyi. Bezpo-powcy osiedli w dawnych prowincyjach nowogrodzkich, mianowicie w lasach ołon.eckich i pomorzą północnego, gdzie pow^rstały znakomite w historyi rosko-łu skity (monastery) wygoreckie (nad rzeką Wygiem). Wszystkie prawie sekty, następnych trzymają się przepłSuw: żegnają się i błogosławią dwoma palcami; w modlitwach i śpiewach, tudzież w Credo i w imieniu Jezus przyjmują niektóre zmiany; w proćessyjach idą za słońcem; w proskomidyi (oblacyi) nie używają pięcia tylko siedm proskur (chlebów-); przyjmują krzyż o ośmiu końcach; nie modlą się za panującego; kłaniają się tylko starym obrazom; używają śpiewu dawnego (zwanego kriukowym-demestwennym) i t. d. Nadto, w-ychodząc z tej zasady, że dobrem i zbawiennem jest to wszystko co dawne (stare), odrzucają oni wszelkie nowe zwyczaje, religii nawet nie dotyczące, tak np. nie golą brody i wąsów w których zawierać się ma obraz .Boga, nie noszą ubrania niemieckiego (t. j. cudzoziemskiego), nie palą tytoniu, nie zażywa-

19*