page0322

318

jakiemuś przedmiotowi, odrębnemu od podmiotu działającego; te czynności zwiemy przechodniemi, np. gdy poruszający się kamień uderza o inne ciało i wprawia je w ruch, wogóle ilekroć jeden przedmiot wywołuje swem działaniem w drugim jakąś zmianę. Są atoli i takie czynności, które własny swój podmiot mają za przedmiot swego działania, w nim wywołując jakąś modylikacyę, jak np. skurcze serca, wywołujące krążenie krwi w organizmie, lub myślenie o przedmiocie poznanym, i wiele innych. Takie czynności zwiemy wsobnemi, immanen-tnemi. Kiedy więc Arystoteles powiada, że co)rjv dt Xśyo|aev c C auxoO xpocprjv etc., to jako najogólniejszą cechę ^- charakterystyczną czynności życiowych wskazuje on wsobność tych przejawów. Ma on słuszność. Nikt nie przeczy, że organizmy mogą działać przechodnio, ale nie ten gatunek czynności stanowi ich charakterystykę, bo i maszyny działają przechodnio; ale też i temu nikt nie zaprzeczy, że właśnie owe czynności charakterystyczne źyw^Tych ustrojów, jak przemiana materyi, rośnienie, akty poznania umysłowego, pożądania zmysłowe itd. posiadają cechy aktów wsobnych. Właśnie zaś życie duchowe, zasadzające się w swej istocie na poznawaniu i chceniu rozumnem, objawia cechy, właściwe aktom wsobnym. Można więc w myśl Arystotelesa rozszerzyć delinicyę życia, nadającą się w pierwszym rzędzie do żywych jestestw materyalnych, tak, aby obejmowała wszystkie istoty żywe, a więc i substancye duchowe, i powiedzieć, że żyjące jestestwo, to jestestwo uzdolnione do wykonywania czynności wsobnych, a życie, to wykonywanie aktów wsobnych lub uzdolnienie do nich¹).

ROZDZIAŁ X.

O przyczynie najbliższej i bezpośredniej życia.

Życie, jak powiedzieliśmy, polega na uzdolnieniu organizmu do wykonywania czynności (procesów, zmian) wsobnych. Skąd jednak to uzdolnienie pochodzi? Odpowiedź na to pytanie dają dwa poglądy na naturę życia: mechanistyczny i witalisty-czny. Według poglądu mechanistycznego wszystkie sprawy ży-

^J) Por. Dr. Agostino Gemelli O. M.: L’Enigma Della Vita, e i nuovi orizzonti della Biologia. Firenze 1910, str. 569—598.

http://rcin.org.pl