page0355

351

preformacyjnie w zarodku. W ten sposób Wolff stał się twórcą •drugiej teoryi, teoryi epigenezy, która jest przeciwieństwem tamtej. Z początkiem w. XIX teorya epigenezy aż do doświadczeń Wilh. Hisa (1874) górowała nad teoryą preformacyi, a zoolog Rudolf Leuckart oraz Ernest Haeckel (1872) utrzymywali, iż embryony są w całem tego słowa znaczeniu na nowo utworzone, przyczem Haeckel w swej książce: Anthropogenie zawyrokował, że zarodek ludzki w stadyum moneruli jest »jedno-rodną, meuorganizowaną masą«. W r. 1874 ogłosił His wyniki swych badań co do tworzenia się form u zwierząt kręgowych; wyniki te były druzgoczące dla poglądów Haeckla na ontoge-nezę człowieka, a prócz tego rzuciły nieco światła na dzieje rozwoju ontogenetycznego przez to, że, jak His wykazał, w komórce zarodkowej żeńskiej da się wyróżnić na dwóch biegu nach organotwórcze okręgi zarodkowe (organbildende Keimbe-zirke): okręg animalny i wegetatywny; z pierwszego wytwarzają się w dalszym ciągu narządy, służące celom życia zmysłowego, np. nerwy, z drugiego narządy, przeznaczone dla czynności odżywiania się, jak np. narząd pokarmowy. Taki stan rzeczy zauważono w pierwszym rzędzie na jajach żaby, w których górna strona pigmentowana a dolna jasno-żółta łatwo mogą zwrócić na siebie uwagę badaoza. Ponieważ zaś to położenie obydwóch części jaja zauważyć się daje tak przy jajach żywych, jak i na skrawkach, więc należało przyjąć dyfferencyacyę biegunową wzdłuż t. zw. osi pierwotnej jaja i w ślad za tern idącą oryentacyę części organizmu, które się mają w przyszłości wykształcić. Poglądem tym, przypominającym z daleka dawną teoryę preformacyi, zachwiał Edward Ptliiger w r. 1883 przez postawienie nowej zasady: izotropizmu plazmy jajowej. Ptliiger wstawiał jaja zapłodnione żaby między dwa szkiełka mikroskopowe, wskutek czego jaja nie mogły przybierać swego kształtu okrągłego, a tern samem bieguny: animalny i wegetatywny nie mogły się układać normalnie wobec tego, że można osi pierwotnej nadać rozmaite kąty nachylenia do osi poprzecznej. Mimo to jednak pierwsza płaszczyzna brózdkowania rozwijającego się jaja przybierała położenie prostopadłe, co Pflti-ger przypisał wyłącznie działaniu siły oiężkości wnioskując w dalszym ciągu, że obie połowy plazmy są obojętne na to, jakie narządy mają się z nich wykształcić, i że jedynie poło-

http://rcin.org.pl