2906543020

Konspekt 1/2014 (50)

W ten sposób pamięć łączy się z zagadnieniem historii (indywidualnej oraz kolektywnej) i narracji, ale też tożsamości, reprezentacji oraz cielesności. Podlega instrumentalizacji i kontekstualizacji: przeszłość widziana jest bowiem zawsze z określonego „tu i teraz”. Perspektywa widzenia zjawisk jest ściśle związana z określoną ideologią i wpisana w skonwencjonalizowaną narrację. Harald Welzer zauważa:

|...| w naszych opowiadaniach autobiograficznych wykorzystujemy, obok bezpośredniego importu całych historii czy segmentów narracyjnych, społecznie uformowane zasady organizacyjne. Dzięki procesowi memory talk, czyli dzięki wspólnej praktyce snucia wspomnień w toku konwersacji, jak również dzięki każdej przeczytanej książce czy obejrzanemu filmowi, nauczyliśmy się, że prawidłowa historia ma swój początek, środek i koniec. Aby zaś była zrozumiała, musi kierować się określonymi wzorcami¹.

Wszystkie te cztery pojęcia (Historia, Narracja, Tożsamość, Reprezentacja) mogą być pisane z dużej litery, wtedy gdy wchodzą w miejsce wielkich opowieści organizujących zbiorową, oficjalną wizję czasów i epok. Choć formalnie przeminęły (por. postmodernistyczny kryzys wielkich narracji na rzecz lokalnych opowieści, zbudowanych na indywidualnym doświadczeniu, najlepiej świadków wydarzeń), to nadal ich elementy/fragmenty pojawiąją się w dyskursach sztuki, polityki, historiozofii czy psychoterapii. Każda z tych dziedzin zresztą -będąc prymarnie formą indywidualnej ekspresji podmiotu (kolejno: artysty, polityka, historyka, pacjenta/terapeuty) - włącza się w proces upamiętniania, staje się elementem społecznej fak-

*

tografii oraz pamięci zbiorowej. Siady indywidualnej ekspresji konstytuują kolejne teksty kul!ury, które z kolei legitymizują proces kulturowego remisu i recyklingu. Proces ten przebiega w określonych ramach narzuconych przez kulturę, czego przykładem są konwencja i schemat. Pamięć autobiograficzna nie jest więc całkowicie wyzwolona i indywidualna, lecz zawsze ograniczana przez cenzurę: obyczajową,

1

H. Welzer, Materiał, z którego zbudowane są biografie, przeł. M. Saryusz-Wolska, [w:) Pamięć zbiorowa i kulturouHi. Wsjhdczesna perspektywa niemiecka, red. M. Saryusz-Wolska, Kraków 2000, s. 40.