page0456

454 PLATON.

jeśli gdzie, to w Rzeczypospolitej, znajdują się częste przykłady dzielenia pojęć. Wszystkie zresztą te wnioski upadają wobec faktu, że Platon, choć każdą metodę opisuje z osobna, uważa obie za również potrzebne i dla tego w jednem połączył zdaniu jako wspólny ich cel ^poznanie przyrodzonej jedności i wielości* t. j. zrozumienie, jak szczegóły z natury swojej schodzą się w jedno pojęcie, a pojęcie znowu rozchodzi na podrzędne gatunki. — Słusznie Lukas w krótkiem tern zdaniu Fedrosa znalazł streszczone wszystkie reguły dialektyki platońskiej¹). W istocie obie drogi prowadzą do utworzenia definicyi, a czy wedle wymagań przedmiotu postępuje się pierwszą czy drugą, czy nawet dla osiągnienia pewniejszego skutku najprzód pierwszą, potem drugą, wynikiem najbliższym zawsze definicya czyli określenie tego, czem rzecz każda jest²).

Niesłusznie zatem Ze 11 er, Ueberweg i wielu innych przyjmują jako główne części dialektyki platońskiej tworzenie i dzielenie pojęć, bo obie drogi, choć w odmiennym kierunku, prowadzą do określeń czyli definicyi. Platon nie stawia definicyi równolegle z podziałem, bo najczęściej pierwsza jest owocem drugiego, lecz mówi o zbieraniu (awaycóy^) szczegółów pod jednem pojęciem i dzieleniu (Statpect;) pojęcia na gatunki podrzędne, jako o dwóch sposobach określania (ópf(etv) tego, co jest istotą rzeczy. Nie przeczę, że terminologia jego prawie zawsze jest chwiejna³), że obie funkcye

'1 Die Methode der Eintheilung bei Platon. Leipzig 1888 p. 94.

^?) Zob. różne definicye, otrzymane za pomocy podziału pojęć, w Gorgiaszu p. 450 c. 464 b; w Fedrosie p. 237 c, 244 a, 265 a. Ciekawy przykład łączenia obu metod gwoli utworzeniu pojęcia wyższego znajduje się w Teetecie p. 147 c. Bardzo pouczającem jest zbieranie niższych gatunków pod jednym wyższym rodzajem w Filebie p. 18 b.

³) I tak n. p. postępowanie indukcyjne nazywa się w Fedrosie: ^eyaipsta^at, £?; p.tav te ?i$£av ay£iv, aiwaywpf, auvopav; w Rzeczypospolitej¹ 'iuvo:tTixóę; w Prawach (XII 965 b): auvxai;aa3'ai ~avta i;uvope>vTa i t. d. Dzieleniu służą nazwy: Stsipstałlat, T£p.v£tv, 8taTĆp.vEtv, Siav£(i.ćtv, SlotAa[j.(idv£tv (w przeciwstawieniu do auAXap.[idv£tv lub -spt-Xaiajjiv£tv). Wiele innych przykładów pomijam; zwłaszcza w Soliście i Polityku bogata jest terminologia dzielenia. Zob. książeczkę Lukasa, Die Methode der Eintheilung etc. p 216 i 2Ó0. Ale StoapEia&oct czasem znaczy także odróżniać, to samo, co 8iopi'Ć£tv lub otopi£saihxt lub ocaxp(vstv, a na domiar zamieszania Stopów niekiedy znaczy określać i t. d. Najdziwniejsze zaś to, że słynne w dziejach logiki i metafizyki pojęcia rodzaju i gatunku, nie mają w żadnym dialogu utartej nazwy; y£vo; może być rodzajem, ale i gatunkiem, e?5o; gatunkiem lub rodzajem. Tak samo cpuXov, pipoę, p.óptov oznaczają jedno albo drugie. Czasem y£voi; i £180; na tern samem miejscu, obok siebie (R e s p.

• http://rcin.org.pl