page0460

456

drzewa, aby z nich postawić tamę i zasłonić swe mieszkanie przed prądem rzeki, nie umie już nic innego wymyślić poza tą czynnością; pszczoła poza czynnością zbudowania komórki i napełnienia jej miodem, słowem poza szeregiem stałym jej czynności, już najmniejszego postępu nie okazuje; papuga nauczy się wymawiać wyrazy, ale śpiewać nie zechce za żadną cenę. Przez tresurę mogą wprawdzie zwierzęta nabyć wprawy ł zręczności w spełnianiu czynności rozmaitych; ale co innego jest tresura, mająca na celu skojarzenie sztucznie niektórych czynności zwierzęcia z odpowiednimi znakami zewnętrznymi, a co innego znów postęp rozumny. Gdyby więc zwierzęta rzeczywiście posiadały rozum z jego pojęciami ogólnemi, z syntezą i analizą, mdukcyą i dedukcyą, z całem jego bogactwem pomysłów, opartem na kombinacyach rozlicznych pojęć ogólnych, nie sposób, iżby pod jego kierownictwem zwierzę nie miało porzucić swych czynności jednostajnych, i nie zaznaczyć postępu i rozwoju. W rzeczywistości jednak młoda małpa lub co dopiero wylęgła mrówka spełniają czynności, ich gatunkom właściwe, z tą samą biegłością, jak ich rodzice; owszem, spraw^r-dzono i to, że młode ptaki, które poraź pierwszy mają wylęgać, budują swe gniazdka z większą precyzyą, aniżeli za drugim, lub za trzecim razem. Wiadomo, jak małpy lubią ogień, okazują na jego widok radość wielką, grzeją się nawet przy nim; ale gdy ogień gaśnie, umieją tylko wyć przeraźliwie, żadna zaś nie wpadnie na ten koncept, aby przysunąć kilka kawałków drzewa w celu podtrzymania ognia.

Powtóre, jeżeli ktoś nie jest wszechwiedzącym, 1o o skutkach niektórych czynności może wiedzieć tylko na podstawie doświadczenia uprzedniego. Tymczasem zwierzęta z góry już znają, jaki będzie ich płód, jakie jego potrzeby przyszłe, chociaż w wielu razach i cechy morfologiczne i tryb życia potomstwa są inne, aniżeli u rodziców. Błonkówka żywi się miodem, ale jej potomstwo po wykłuciu się wymaga pokarmu innego, mięsnego, i dlatego błonkówka schwytawszy zdobycz, ubezwład-nia ją, odurza, i dopiero na tak przygotowane pożywienie składa swe jajko.

Jest też faktem, że zwierzęta spełniają swe czynności przyrodzone nawet wówczas, kiedy z nich nie mają pożytku najmniejszego, owszem szkodę wielką. Ptaki przelotne, zamknięte

http://rcin.org.pl