page0470

462

Rudawski — Rudbeck

wie a i jezuitów brunsburgskieh; wkrótce potem wstąpił do stanu duchownego, już bowiem w r. 1648 zajmował kanoniję warszawską, której zrzekł się na jego korzyść Włoch Dominik Roncaglia; był także doktorem obojga prawa. Starał się potem Rudawski o kanoniję w Krakowie, lecz dla dostąpienia tego zaszczytu, trzeba się było wywMeść z czterech pokoleń szlachcicem, a on był nowej daty, odmówiła mu tedy kapituła krakowska, za co Rudawski czuł do niej żal głęboki przez całe życie. Widząc przytem, że coraz gorzej się dzieje w Polsce, zni >chęeony do wszystkiego wyniósł się z kraju do Austryi, gdzie w r. 1658 został kanonikiem ołomunieckim, dz.ekanem międzyrzeckim i radzcą cesarza Leopolda I, którego wiernym był stronnikiem i przywiązanym poddanym, wyrzekłszy się swojej poprzedniej narodowości. Umarł w r. 1690. Wydał z druku: 1) U sus horologii sciotherici (Brunsberga, 1645, w 4-ce); 2) Pane-giriciis in exequiis Ferdinandl III Imperator is \ Wiedeń, 1657, folio;; 3) Euro-pae triumphus cum Leopoldus 1 electus esset (tamże, 1658, folio); 4) Repertorium Juris cicilis et pontificn ad imim et protein forensem ąuotidianam aceomodaium (tamże, 1660, folio); 5) Historiarum Poioniae tib excessu Vla-dislai IV ad pacem Oticensem usrjue. Libid IX (Warszawa i Lipsk, 1755, in folio). W szacownem tern dziele objął autor przeciąg czasu od śmierci Władysława IV do pokoju Oliwskiego, to jest od r. 1648 do 1660. Rękopism własnoręczny tej historyi przeszedł od Rudawskiego do jego krewnego Ludwika, ztamtąd do Józefa księcia Czartoryskiego, chorążego wielkiego litewskiego, zkąd do Janusza Wiszniowieckiego, wojewody krakowskiego, dostał się później do biblijoteki Załuskich, z niej udzielony Miclerowi, ażeby go ogłosił drukiem. Teraz rękopism ten znajduje się w cesarskiej biblijotece publicznej w Petersburgu. Historyją tę przetłómaozył na język polski Włodzimierz Spasowicz, a księgarz Wolf wydał w swoim zbiorze Dziejopisów krajowych (Petersburg, 1855). W pierwszej księdze opisuje autor Polskę, starożytne dzieła narodu, wzm.ankuje o Batorym i jego monarszych cnotach, nieszczęścia panowania Zygmunta Ul i tryumfy Władysława IV opowiada, przechodzi do wojny z kozakami w następnych. Tu listy królów, pisma urzędowe i mowy posłów mieści, opisuje narady, urządzenia wewnętrzne, kreśli charaktery królowej i celniejszych osób. Przebija w nim rzetelna miłość prawdy, fakta są zwięźle zebrane, styl prosty i jasny. Oprócz powyższych dzieł pisał i inne pomniejsze, które, aczkolwiek z druku wyszły, dotąd jednakże od biblijografów naszych nie są znane.    F. M.

Rudbeck (01ov), znakomity polihistor, urodzony 1630 roku w Westeraes w Westmanland, gdzie jego ojciec był biskupem; obok sztuki lekarskiej, którą sobie obrał za główne powołanie, zajmował się muzyką, malarstwem, mechaniką i starożytnościami. Już jako młodzieniec w wieku 21 nabył głośną sławę przez odkrycie naczyń lymfatycznych, o których wywód podał w oddzieliłem piśmie (1653) umieszczonem w MangePa Bibliotheca academica. Zaszczyt tego odkrycia, zapierany mu przez Tomasza Bartholina, stał się powodem długich i gwałtownych sporów. Powróciwszy z podróży w Hollandyi, wystąpił w Upsali jako nauczyciel botaniki, założył ogród botaniczny i został następnie professorem anatomii i kuratorem uniwersytetu. Przysposobił wielki zielnik (herbarium) z drzeworytami; drugą część tegoż wykończył w r. 1701 pod nazwiskiem Campi Elysii, lecz podczas pożaru w Upsali r, 1702 stały się one pastwą płomieni. Ten sama los spotkał czwartą cześć jego słynnego dzieła: Atland eller Manheim, Attantica swe Manheim, vera Japheti posterorum se-