page0552

544

Skorupiaki

w wielu zaś razach należą, one do obu tych czynności, a często służą zarazem do przytwierdzania jajek- Krążenie u skorupiaków odbywa się za pomocą serca, to jest komory żylnej umieszczonej na stronie grzbietowej i kanału brzuchowego, który może być uważanym za komorę tętn.czą. Oddychan.e zawsze skrzelowe; skrzele mają postać rozmaitą i rozmaicie są umieszczone, są to worki stożkowate,listki albo wachlarzyki, różnie rozstrzępione, umieszczone są przy podstawie nóg chodowych, zewnętrznych członkach gęDy, przy końcu tylnym i dolnym ciała, a niekiedy zastępują rogi i służą do obu czynności. Wszystkie skorupiaki są mięsożerne, za gębą następuje kanał pokarmowy, w ogóle prosty i krótki, w którym daje się odróżnić przełyk, mniej więcej krótki; żołądek wiele przedstawiający odmian i często opatrzony przyrządem stwardniałym; za żołądkiem rozpoczyna się kiszka, prosto skierowana do otworu odchodowego. Wątroba pomieszczona nad żołądkiem i sercem, częstokroć bardzo obszerna, wydziela żółć obticie zlewającą się do wnętrzności. Układ nerwowy podobny jak u owadów i pająków. Prócz wzroku dośledzono także wszystkie inne zmysły, lecz nie wszystkie ich organa są dobrze poznane; rożki uważane są za główne organa dotyku, do czego zdają sic niekiedy służyć i inne części gęby, kleszcze i t. p.; przyrząd słuchu znajduje się u niektórych na bokach głowy przed gębą, poza drugą parą rożków lub na pierwszej obrączce tych ostatnich; zmysł smaku według Audouina i Milne Edwardsa przy początku przełyku, albo raczej w jamie gęby; zmysłu zaś węchu, pomimo widocznych jego objawów, siedliska dotąd niewyśledzono. Płcie najczęściej są rozdzielone, z wyjątkiem niektórych entomostraków, między któremi nawet u wielu organa rozrodcze nie dały się dotąd wyśledzić; organa wewnętrzne obu płci są parzyste, umieszczone symetrycznie, prawie wyłącznie w części tułowiowej; otwór zewnętrzny organu mczkiego zwykle umieszczony na części podstawowej nóg pary ostatniej, a niekiedy ną tarczy piersiowej, na ostatnim jej pierścieniu; samcze zaś zwykle na ostatnim pierścieniu tułowiowym. Wszystkie rozmnażają się przez jaja, które po wyjściu na zewnątrz przyczepiają się do członków podbrzuchowych, pojedynczo, albo w oddzielnych workach na tyle ciała zgromadzone i tam zostają do czasu wyklucia; wylęgłe z nich młode mają już po większej części budowę i kształty rodziców. Skorupiaki ulegają linieniu, to jest zmieniają corocznie w pewnych oznaczonych terminaen skorupy, odbywa się to w następujący sposób: pod pokryciem zewnętrznem twurzy się błona, całe ciało pokrywająca, a dawna skorupa oddziela się od niej i następnie pęka wzdłuż grzbietu, a zwierz wyciąga z niej jakby z pokrowca wszystkie swe członki., tak że cały zewnętrzny skielet do najdrobniejszych szczegółów oddzielonym zostaje; po takiern wylinieniu skorupa przez pewien czas jest miękka, stopniowo grubieje i twardnieje. Ciałka soczewkowate wapiiiste, twarde, w pewnych porach wewnątrz skorupiaków znajdowane, pospolicie oczami rakowemi zwane, uważane są za materyjał do mającej się tworzyć nowej skorupy. Kolory są tylko powierzchowne, skorupa bowiem w całej swej grubości jest biała, na powierzchni tylko zafarbowana; najpospolitszą jest barwa oliwkowa, lub czarno-rogowa różnych odcieni, wpadająca niekiedy w kolor fijoletowy, modry lub zielonawy, niektóre są czerwone, a w wielkiej ilości z pomiędzy drobnych są białe lub bezkoloro-we; w ogóle gatunki mórz międzyzwrotnikowych świetniej są ubarwione, niektórych nawet kolory są bardzo ozdobne; u wielu przez gotowanie, barwy zmieniają się na czerwone. Najpotężniejszym ich organem ruchów w wodzie jest, jak się wyżej wspomn.ało, ogon, który skutkiem gwałtownych uderzeń pod siebie, szybko zwierzę popycha w prostym kierunku, pomagają sobie jednak w tera