page0568

560

Ruisch — Rutski

urząd do r. 1819 sprawował. Około tego czasu wezwano Rutscha na prosektora i drugiego lekarza klimki przy uniwersytecie warszawskim, lecz juz r. 1822, uważając tę posadę za nieodpowiednią podziękował, i został nadwornym lekarzem księżnej Czartoryskiej, z którą odbywał zagraniczne podróże, zrobiwszy wiele znajomości z uczonymi mężami, i doznając od nich nie małego szacunku, czego są dowodem zaszczytne wspomnienia o Rutschu, w ich dziełach W roku 1827 powróciwszy do Warszawy, umarł tu na początku 1828 r. F. M. 8.

Rlltski (Welamin Józef), metropolita kijowski, 1613—1637. Nie Rutski i nie Wężyk z Rudy, jak go czasami piszą za Niesieckiego przykładem, nie koroniarz ale Litwin. Stryjkowski w 25-tej księdze i rozdziale 2-im pisze „o porażeniu 25,000 Moskwy na Ule’’ w roku 1568. Roman Sanguszko „fortelem przemyślnym nocnym” zdobył twierdzę w ciągu długiej a upornei wojny. W palącym się zamku, rotmistrze jego „dwu wojewod Welaminowi więżniuw zacnych 300 pojmali, a strzelców z rusznicami 800 było, ale korzyści inszych skarbów i żywności bardzo wiele zgorzało.” (wyd. warsz. 1846 t. II, str. 417). Dwaj ci Welaminowie dzielnie dowodzili obroną Uły, lecz wzięci w niewolę dnia 28 Września 1568 roku przeszli na stronę Zygmunta Augusta i obdarowani po królewsku od niego, osiedli w Litwie. Synem jednego z tych Welaminów miał być Józef, lecz sądzimy, że prędzej wnukiem. Ojciec albowiem jego był Felix, matka Bogumiła z Korsaków. Imiona nie są z obrządku wschodniego, a wreszcie ojciec Józefa nie mógł być tym obrońcą Uły, któryby się i z Korsakówną ożenił, bo na to żeby wejść od razu w stosunki rod inne na Litwie jeńcowi i wygnaiicy potrzeba było więcej czasu i okoliczn przyjazniejszych. Uderza i to, że Jozef urodził się Kalwinem. Mogłoż tyle przejść ogromnych dotknąć jednę osobę? Dopiero Welamin obrońcą Uły przeciwko Litwie, juz Litwin, już i ożeniony, już i Kai w .n? Ależ ten Felix musiał się już urodzić na Litwie, kiedy zwał się imieniem łacińskiem. Na trzy pokolenia nie ma czasu w okresie nie dziesiątków lat, ale lat kilku. Józef urodził się albowiem w roku 1574 mniej więcej, a zatem ledwie w sześć lat po owem zdobyciu Uły. Nowe nieprawdopodobieństwo. To wszystko prowadzi do wniosku, że nie ojciec, ale dziad Jozefa, może około, ale nie w r. 1568, tylko niepóżniej, dostał się do niewoli, a kronikarze poplątali z dobycia Sanguszki z innerni dawniejśzemi czynami wojennemi; w błąd ich wprowadzić mogli dwaj wodzowie moskiewscy Welaminowie, a Welaminem nazywał się Rutski. Kronikarze ród melropolity wysoko podnieśli. Przez cześć dla znakomitego człowieka, mówili że pochodzi z domu znacznego książąt moskiewskich, tymczasem w latopisach moskiewskich nie ma nawet wzmianki o Welaminie i Ule Ojciec posiadał wieś pod Nowogródkiem Rutę i od niej obyczajem polskim przezwał się R itskirn. Był szlachcicem w Litwie, bo w dawnej ojczyźnie Welaminowie byli bojarskiego rodu, ale jak me nazywał się Rutskim tak i nie miał żadnego związku z Wężykami Rudzkimi, szlachtą sieradzką i wieluńską Józef na chrzcie nazwany Janem, urodził się tedy r. 1574 w Rucie Kalwinem, ale są i podania, że po jego urodzeniu rodzice zachwycili dopiero geneweńskich nowinek. Młodość jego przeszła niedobrze w rozpuście i swawoli. Nie wielki rokowano z niego pożytek dla kraju. Uczył się w akademii wileńskiej pod Walentym Fabrycyjuszem razem z Józefem Kuncewiczem (Baliński, Dawna akademia wileńska str. 122). Tu zwrócili na niego uwagę jezuici i kiedy młodość burzliwa wybujała, upatrzyli niepoślednie w nim serca i rozumu zalety. Kiedy oj *iec umarł r. 1599, udał się Rutski do Pragi na nauki, odro-