page0617

699

Słońce

wielkie, lecz przyczyna owego pękania świetlnej atmosfery słońca, czyli tworzenia się w niej szpar lub otworów, jest zupełnie niewiadoma. Plamy sło-ueczne bywają niekiedy bardzo wielkie i średnice ich bywają na 10,000 mil długie. Zdaje się, ze one są zamknięte w pasie rozciągającym się na 30 stopni w obie strony równika. W sąsiedztwie ich występują zwykle punkta nadzwyczaj jasne, zwane pochodniami słonecznemi, z których często plamy biorą początek. Anglik Harriot w r. 1610 pierwszy dostrzegł plamy na słońcu i spółcześnie z nim fryzyjczyk Jan Fabricius dostrzegł je także; powszechnie drugiemu przypisują ich odkrycie. Słońce jest gwiazdą stałą, około której ziemia i inne planety, wraz ze swemi towarzyszami, biegi odbywają; lecz odda-wna już przypuszczano, że i słońce ma sobie właściwy bieg postępov^ry, jednakże brakło na to dowodów i dopiero Madler, astronom w Dorpacie, zdołał to przypuszczenie uczynić bardziej prawdopodobnem. Madler przyjmuje plejady za gruppę środkową wszystkich gwiazd stałych, a Alcj jonę uważa za gwiazdę, która z pomiędzy wszystkich najprawdopodobniej jest słońcem centralnemu za które dawniej Syryjusz był przyjmowany. Odległość tego słońca centralnego od ziemi wynosi 34 miljony razy wziętą odległość słońca od ziemi; a światło na przebieżenie tej drogi potrzebuje lat 537. Nasze słońce uskutecznia obieg około słońca centralnego w 18 200 000 latach. Droga słońca czyni z ekliptyką kąt 84°. Słońce, jak powiedziano, jest środkiem około którego ciała go otaczające biegi swoje odbywają; od niego pochodzą rozmaite klimaty, następstwo pór roku, dni i nocy na ziemi i na wszystkich planetach. Działanie słońca ma prócz tego znaczenie flzyjologiczne, mianowicie skutki działania światła i ciepła od niego pochodzącego, objawiają się w zabarwieniu skóry, piór, włosów i innych okryć u zwierząt, w wzmacnianiu i pobudzaniu działalności skóry i w podnoszeniu sity krwiobiegu; od działania słońca na rośliny zależy zabarwienie liści i kwiatów, dojrzewanie owoców. Ciepło słoneczne podwyższa także energiję w nerwach, rozprasza smutek i melanchołiję. Pod jego dobroczynnym wpływem wszystko się przebudza, ożywia, rośliny rozwijają się, ptaki śpiewają; po zachodzie słońca kwiaty po większej części zamykają się, ptaki umilkają, wszystko w naturze zasypia. Starożytni też uważali słońce za przyczynę ruchu powszechnego i życia. Wpływ tego ciała na wszystkie istoty żyjące nie ulega wątpliwości; było też ono przedmiotem czci a wszystkich narodów. W mitologii starożytnych ludów rozinaitemi nazwiskami oznaczano słońce jako źródło życia; Chaldejczycy zwali je Baal albo Bel\ Chananejczycy Moloch; Moabici Beclfogor; Fenicyjanie i Arabowie Adonis; Kartagińczycy Saturn; Egipcyjanie Ozyris; Persowie Mitkras\ Indy" j ani e Dionisius\ Grecy i Rzymianie nakoniec Febus albo Apollo. Grecy czcili słońce; na Rodos szczególniej oddawano mu cześć uroczyście; tutajto poświęcano mu ów kolos policzony między siedm cudów świata. Syryjczyko-wie także ubóstwiali słońce. Heliogabal, który był najwyższym kapłanem słońca w Syryi, kazał mu wystawić w Rzymie wspaniałą świątynię. Massa-getowie, według Herodota, i starożytni Rzymianie, według Julijusza Cezara ubóstwiali słońce i składali mu na ofiarę konia, wyobrażając lekkością tych zwierząt, chyżość słońca. U Egipcyjan słońce było obrazem bóstwa; otaczali je rozmaitemi godłami, aby wyrazić przez nie różne przymioty opatrzności. Tak aby przypomnieć, że opatrzność dostarcza ludziom i zwierzętom pożywienie, otaczali koło symboliczne słońca najpłodniejszemi roślinami. Mieszkańcy Hieropolis zabronili wyobrażać słońce plastycznie, lecz u innych narodów słońce przedstawiano figurycznie. Wystawiano je w postaci człowieka, trzymają-ENCYKLOPEDYJA. TOM XXIII    oq