page0624

616

Ryszkowskft — Rytm

w f. 1809. Oprócz kalendarzy wydał z druku: Stan człowieka zdrowego naturalny (Kraków, 1786, w 8-ce; wydanie drugie tamże, 1808). Dzieło ze wszech stron pochwały godne, należy częścią do terapii, częścią do anatomii* fizyjolog i i chirurgii.    F. M. S.

Ryt, tak w dawnej pol&zczyznie nazywano odkrawek, odrzezek z sukna lub materyi, odchodzący u krawców lub sukienniKÓw.

Rytm, oznacza właściwie każdy ruch miarowy, wahadłowy, taktowy. Widoczną jest u ludzi potrzeba, związania dłuższych i jednorodny ch ruchów podług pewnych czasu cząstek w mniej lub wiecej regularny szereg następstw, jak to już spostrzegamy przy codziennych czynnościach mechanicznych np. wioślarzy, brukarzy i kowali. Wszakże i każdy pojedynczy człowiek łatwo i sam tego na sobie doświadczył, jak dalece pewne ciała poruszenia w ciągu dłuższego czasu podejmowane, ułatwia w ich kolejnem powrocie zachowany ład czyli zgodność ruchów, z wyrównania i związania cząstek powstająca. W pochodzie i marszu, mimowolnie nogi idą za odgłosem miarowym bębna; w tańcu posłuszne są brzmieniu instrumentu lub śpiewki. Zjawisko to starano się wy-tłómaczyć fizyologiczme i psychologicznie i odnieść do pewnych ruchów (np. krążenia krwi, i t. p.) w ludzkim odbywających się organizmie. Osobliwie wyrażenie rylmu jako figury w czasie, służy na oznaczenie pewnych stosunków i pomiaru tonu i głosu używanych w pochodzie muzycznym, poetycznym i retorycznym, na podobieństwo wyrażenia Euryfmija czyli Symmetryja, które stosuje się do przedmiotów w przestrzeni się rozwijających. Dzieło wymowy' postępujące kolejno w ruchu to szybszym to powolniejszym, wówczas tylko zaspokoić jest zdolne zmysł nasz słuchu i razem zadowolnienie sprawie wewnętrzne, jeżeli cząstki jego ujęte są w karby rytmiczne- Nietylko bowiem me zmesie ich braku ucho zmysłowo, ale straci na tern i umysł; głębsze bowiem rytmu znaczenie i zastosowanie, wymaga raz powolnego i ociężałego kroczenia, to znów lekkiego biegu i skoku, to uroczystego i z godnością pochodu, to śmiałego i burzliwego rzutu, to wreszcie łagodnego spadku i obumierania, a wszystko to jest odbiciem wewnętrznego stanu duszy mówcy, i w duszy słuchacza odbić się powinno jak w źwierciedle; więc dzieło wymowy pragnące ukazać wszelkie fazy i odcienia swego uoglądu, czucia i namiętności bez tych czynników rytmicznych, aniby się ostać mogło, a nawet wprost przeciwne zamierzonemu wywołałoby wrażenie. Rytm w tern znaczeniu, jestto harmonijny i obficie spływający potok wyrazów, wdzięcznie i, sobą powiązanych. Do osiągnięcia go zatem, potrzeba najprzód jedności czyli miary zasadniczej zgłosek uwydatnionym wedle ich wartości w czasie (iloczasu), nacisku i iktusu, powtóre: rozmaitości czyli odmiany kolejnej długości i akcentuacyi zgłosek względnie i odpowiednio domiary zasadniczej. Jedno bez drugiego nie da rytmu; ciągła bowiem a jednostajnie równa akcentuacyja i długość, sprawi tylko monotonny i nudny wygłos (łopot), jak ciągła krótkość nieakcen-towana, bezbarwny wzoudzi szmer lub trajkotanie. Istota rytmu najdokładniejsze swe określenie, w'ięc i zastosowanie znajduje w dziełach muzycznych. Tu powiedziano, że część pomysłu muzycznego nie należąca do harmonii, a przecież nie zacierająca go .choćby oddaną była w jednotonnych tylko dźwiękach, zowie się rytm. Z tego względu możnaby rytm, w przeciwieństwie do harmonii, uważać jako zmysłowy pojaw jedności cząstek, w czasie kolejno po sobie wygłaszanych, harmoniję zaś jako takiż pojaw jedności cząstek, brzmiących razem czyli współcześnie. Od mełodyi zaś odróżniałaby go jedynie je-dnotonność jego uderzeń. Trudniejszem już staje się odróżnienie rytmu od