page0663

655

Rzym

rych staraniem zabudowała się przestrzeń koło cyrku Flaminijusza i Forum szczególniej odznaczył się Pompejusz, a nad wszystkimi Cezar. Staraniem pierwszego, gdy juź Scaurus w przyozdobieniu teatru drewnianego, okazał nadzwyczajny zbytek, Rzym w ciągu lat trzech ujrzał w murach swoich pierwszy teatr murowany, mieszczący w sobie do 40,000 widzów; szczątki tego teatru widzieć się dają w podziemiach pałaców Pio i należą do nielicznych pomników, pozostałych po rzeczypospolitej. Między gmachami Cezara szczególniej zwracają uwagę forum i świątynia Wenery Genit,rix; samo kupno budowli, które były zburzone na ten gmach, wynosiło około 30 milijonów złotych. Wykonaniu wielkich planów Cezara, szczególniej co do rozszerzenia i upiękrzenia pola Marsowego, przeszkodziła tylko jego śmierć; zbytek w budowlach prywatnych dochodził do ogromnych wymiarów. Zważać wszakże należy, że w połowie VIII wieku od założenia Rzymu, istniał jeszcze dawny zwyczaj budowania wielkich domów najemnych (insulae), z cegły niepalonej na podmurowaniu albo fundamentach z kamienia i że nawet za imperatorów osobne domy (domuś) bogaczów, budowały się bez wszelkiego przepychu. Lucyjusz Crassus zwany był marnotrawcą, że użył do swego domu 6 małych kolumn z marmuru hymetyj-skiego i dom jego kosztował około 50,000 talarów. Ale przy końcu już tego wieku, Mamurra wystawił na górze Celijskiej pierwszy dom, zupełnie obłożony marmurem; Clodius kupił dla siebie dom, wartości przeszło 700,000 talarów; dom niebogatego Cycerona kosztował 175,000 talarów, a rozrzutność na takie gmachy, była nie mnie sza jak na budowanie vill. Pierwsze czasy imperatorów me ustępowały bynajmniej ostatniemu okresowi rzeczypospolitej, pod względem piękności i wytworności gmachów miejskich; nawet przewyższały je liczbą. Podczas długiego spokojnego panowania Augusta, on i Agryp-pa zwrócili uwagę, troskliwość i hojną szczodrość na przyozdobienie i porządek miasta; świątynia Apollina, z biblijoteką na górze Watykańskiej, gdzie był także pałac Augusta, świątynia Marsa Ultor, na wspaniałem, zabu-dowanem przez niego forum, należały do najwspanialszych gmachów; dotąd prawie puste pole Marsowe, przeznaczył Agryppa na wzniesienie świątyń, gal-leryj i innych okazałych gmachów, zbudowanych częścią do użytku rządowego, częścią dla zabaw ludu; odnowiono niemało podupadłych świątyń, powiększyła się liczba wytwornych domów prywatnych, i słusznie August mógł powiedzieć, że zastał miasto ceglane, a zostawił marmurowe. Cloaca maxima była poprawiona i rozszerzona, roboty przytem kosztowały koło dziesięciu milijonów złotych; do istniejących wodociągów przydano nowe. Cały obwód Rzymu, w którym mury Serwijusza Tullijusza prawie zniknęły, rozszerzył się we wszystkich kierunkach i podzielił go August na 14 okręgów (regiones). . 1) Porta capena, najgórzystsza przed górą celijską; 2) Caeli montana\ 3) lsis et Serapis (późniejsze nazwisko); albo Carinae\ 4) Sacra via, nazwana później Templum pacis\ 5) Esquilina\ 6) Alta-semita; góry: kwirynalska, wiminalska i część collis hortorum\ 7) Via lata, zachodni stok Kwirynalu, z przylegającą do niego częścią Marsowego pola; via tę przerzyna dzisiaj Corso; 8) Forum romanum, z Kapitolijum; 9) Circus Flaminius, pozostała część Marsowego pola; 10) Palatiwrą 11) Circus maximus, między górami palatyńską i awen-tyńską; 12) Piscina publica, między górą awentyńską a porta capena; 13) Acentinus, z emporyum; 14) Transtiberina, między Tybrem a Janiculus.

Z tym podziałem połączone były urządzenia policyjne. Dla każdego cyrkułu (oicus), z których tworzyła się regio, byli przeznaczeni dwaj curatores i czterej, corocznie wybierani z plebejskiego stanu ludności magistri. Bezpie-