page0713

*06

Smalcitu — Smalkaidzf d. ilga

socyniańskie za Wiera. Zresztą wice pism Smaiciusza, wymienin jeszcze Bocku (tom I, str. 846—888).    F. M. S.

Smalkaldzka liga. Tak się nazywa związek zawarty tymczasowo na lat dziewięć w Smalkadzie dnia 27 Lutego 1531 roku, między dziewięciu książętami i-hrabiami protenstanckimi i jedenastą mia&iami imperyjalneim dla wspólnej obrony wiary i niepodległości politycznej, przeciw cesarzowi Karolowi V i państwom katolickim; związek stwierdzony na zgromadzeniach odbytych we Frankfurcie w Lipcu i Grudniu tegoż roku, z-zastrzeżeniem dodatkuwem, że elektor saski i landgraf heski kierować będą sprawami spólnemi, jako naczelnicy ligi. Ligę tę zawarli: Jan elektor saski i syn jego Jan Fryderyk Wspaniałomyślny, Filip, Ernest i Franciszek książęta bninświccy i luneburgscy, Filip landgraf hesski, Wolfgang książę Anhalt, Gebhardt i Albert hrabiowie Mansfeld, miasta: Strasburg, Ulm, Konstancyja, Reutlingen, Memmingen, Lindan, Biberach, Isny (w Wirtembergskiem), Lubeka, Magdeburg i Bremen. Ponieważ pokój religijny w Norymberdze roku 1532 nie uczynił ligi niepotrzebną i gdy wieść rozeszła się w roku 1535, że cesarz przedsiębierze nowe nieprzyjacielskie kroki przeciw protestantom, przedłużono związek o lat dziesięć, na zebraniu odbytem w Sraalkaldzie dnia 24 Grudnia 1535 r., a zarazem postanowiono utrzymywać stałego wojska 10,000 piechoty i 2,000 jazdy. Miasta Es-sllngen, Brunświk, Gosi ar, Getynga i Eimbeck przystąpiły do ligi: teraz (roku 1536), weszli do niej Barnim i Filip książęta pomorscy, Jan, Jerzy i Joachim książęta Anhalt, miasta Augsburg, Frankfurt, Kempten, Hannower. Min-den. Ligę wzmocniły jeszcze Artykuły gwarancyi, ułożone przez Marcina Lutra, a podpisane przez teologów obecnych na zgromadzeniu w Smalkaldzie r. 1537, które otrzymały nazwisko Smalkadzkich artykułów. Odtąd Liga przybrała barwę coraz nieprzyjażniejszą względem katolików. Przeszło połowa sił Niemiec, wzięła jej stronę. Cała Saxonija (Miśnija, po śmierci Jerzego, dostała się Henrykowi, protestantowi), Hessy ja, Wiirtemberg, Luneburg, Danija, Pomeranija, Brandeburg, kraje Anhalt i Mansfeld, połączone z miastami Niemiec północnych, Szwabii, Fraukonii, nad-Reńskimi, Westfalii i Saxomi dolnej, przyjazne li.Jze, składały siłę, przteiw której ani Liga święta książąt katolickich, zawarta r. 1538, ani cesarz, zaprzątniony na ówczas przeciw Turkom i nieustannemi wojnami z Francyją, walczyć nie odważali się. Tem się objaśnia bezkarność, jakiej na chwilę doznało zuchwale przedsięwzięcie w roku 1542 Jana Fryderyka elektora saskiego i landgrafa Filipa, dokonane na rzecz miast Goslar i Brunświku, przez wygnanie Henryka Młodszego, księcia brunświckiego, którego posiadłości oni zupełnie zajęli. Cesarz chwycił się wtedy wszelkich wybiegów, aby układami wyjednać spokojność książąt protestanckich. Zacząwszy naówczas razem zaczepne działanie, dopięliby wszystkiego co chcieli; ale niejednośc wcisnęła się pomiędzy nich, kłopoty w jakie wprawiało podwójne małżeństwo Filipa, i upór Jana Fryderyka sparaliżowały ich siły. PozostaM więc nieczynnymi w obec wahania się i upokorzenia księcia Kliwii, który skłaniał się ku nim, i niewiele powiodła się reformacyja elektora kolońskiego, opuszczonego przez wielu. Przez pychę książęcą, nie chcieli przyjąć do ligi kawalerów czyli szlachtę cesarstwa, tak waleczną i znaczącą np. jak Franz Sickingen. Przytem zaufali już zanadto, już nicdosyć powtarzanym pokilkakroć ofiarom pomocy króla francuzkiego; i zgadzali się pomagać królowi rzymskiemu Ferdynandowi przeciw Turkom wówczas, kiedy ten monarcha zagrażał iż stanie się ich najnieubłagańszym nieprzyjacielem. Wynikła zatem Wojna smalkaldzka w Lipcu r. 1546.    L. R.

BJfCYKJ.OPEDTTJA TOM XXIII    -    £5