page0785

777

Socyn — Socynianizm

swoich, zostały skonfiskowane. Mimo to, Socyn nie przestał się krzątać gorliwie około rozkrzewiania swych nauk, i w r. 1588 udał się na Synod w Brześciu Litewskim, gdzie dysputując zwycięzko, przeciągnął na swoję stronę pra -wie wszystkich Unitaryjuszów. Ostatnie lata życia Socyna, zakłócone były nietylko prześladowaniem, ale i czynnemi zniewagami i znęcaniami się jakich dopuszczali się względem niego w Krakowie, rozuzdani żołnierze r. 1594, drugi raz zaś studenci krakowscy r. 1598. Schorzałego starca, porwano z łóżka, a pokrwawionego i zbitego oprowadzano po ulicach; co jednak najboleśniejszem było dla Socyna, to zniszczenie wszystkich jego rękopismów. Gdyby nie wdanie się professora uniwersytetu Marcina Wadowity, Faustus niezawodnie wśród rozwścieczonego tłumu byłby życie postradał. Schorzały i znękany, zamieszkał we wsi Łucławicach pod Krakowem, a jedyną osłodą w smutku ostatnich dni życia jego, była pewność iż Socyniański katechizm, którego główne zarysy nakreślił, drukiem ogłoszony zostanie. Jakoż rzeczywiście, w rok po śmierci Socyna, za staraniem Szmalca, Moskorzewskiego i Voelkla, wydrukowany został 1605 r. w Rakowic Katechizm Socynijański w języku polskim Tenże Katechizm wyszedł w języku niemieckim r. 1608, w łacińskim zaś 1609. Drugie łacińskie wydanie z poprawkami i objaśnieniami Crella iSzlichtynga, wydrukowano w Amsterdamie r. 1665 Ostatnie wydanie dokonane przez Oedera pojawiło się w Lipsku i Frankfurcie r. 1739. Faustus Socyn umarł w Łucławicach r. 1604, a wszystkie jego pisma znajdują się w 1 i 2 tomie Bibliotheca fratrum Polonorum, pod następującym tytułem: Fausti Sinensis opera omnia in duos tomos distincta. Na szczególną uwagę zasługują: Fragmenlum Ca-lechismi prioris F. t. S. qui periit in Cracotiensi rerum ejus direptione; Christianae religionis brerissima inslitutio per interrogationes et respomio-nes quam Catechismum mlgo wcant, o Praelectiones theologicae. Socynowi nie można odmówić wysokich zdolności, bystrego polotu myśli i zapału, lecz, czyto skutkiem braku pierwotnego, gruntownego wykształcenia, czy wptywów na młodociany jeszcze umysł wywieranych przez Leliusza Socyna, stawszy się jednostajnym, popadł w błąd zapatrywania się na prawdy Pisma Św., skrzywił je i ugrzązł w ciężkiej herezyi unitaryzmu.    L. 0.

Socynianizm, sekta religijna, której zwolennicy odrzucają dogmat o wierze w Boga w Trójcy jedynego, nosi tę nazwę od głównego reformatora unitaryzmu, Fausta Socyna(ob.). Sekta rzeczona rozkrzewiła się i ustaliła najprzód w Polsce, zkąd przeszła następnie do innych krajów. Główne zasady Socynia-nizmu, są następujące: Źródłem poznania prawdy jest Pismo Św., o tyle jednak tylko, o ile nie jest w sprzeczności z rozumem ludzkim. Nauk* o Trójcy Św. jest przeciwną rozumowi, gdyż Bóg jedną tylko jest osobą. Chrystus, jest człowiekiem obdarzonym celem spełnienia zbawienia, boską mocą, a w nagrodę posłuszeństwa swego, wyniesionym do godności majestatu boskiego. Z tegoto powodu sądzić będzie żywych i umarłych, i należy mu cześć boska. Duch święty, jest siłą bożą. Obraz i podobieństwo boże w człowieku, polegały jedynie na panowaniu człowieka nad zwierzętami. Człowiek nie był z natury śmiertelnym, lecz gdyby nie był popełnił grzechu, mocą nadnaturalnej działalności Boga, przeszedłby był do żywota wiecznego, nie podlegając śmierci. Grzech pierworodny nie istnieje wcale, tylko dziedziczne złe i dziedziczna skłonność dc złego, skłonność ta jednak, nie może być nikomu przyczytaną jako wina. Bóg me wie naprzód o czynnościach ludzkich. Zbawienie polega na tern, że Chrystus przez naukę i życie swoje, wskazał drogę do poprawy; każdego więc kto idzie tą drogą, nagradza Bóg odpuszczeniem grzechów i życiem wiecznem.