page0839

831

Sonda — Sonet

Sonda. Taką nazwę dają pewnym narzędziom, które wprowadzają wewnątrz sera, szynek i t. p. celem wyjęcia cząstek ich ze środka i przekonania się o tychże dobroci. Rozumieją także pod tym wyrazem rodzaj świdra (ob. Świder), używanego do zbadania rozmaitych pokładów ziemi, lub też przy kopaniu studni artezyjskich. Nakoniec oznacza on pręt żelazny, zaostrzony, osadzony w trzonku drewnianym, kiorego strażnicy rogatkowi używają przy rewizyi rzeczy wprowadzanych do miast, celem przekonania się, czyli miedzy niemi nie ma kontrabandy. — Sondą w-chirurgii nazywają narzędzie, za pomocą którego poznają długość i szerokość ran, badają jamy ciała i przekonywają się o znajdowaniu się w nich ciał obcych. Sondy przygotowują złote, srebrne, stalowe, nejzylbrowe, kauczukowe i t. d , mają zaś one postać pręcików rozmaitej długości i grubości, zakończonych główką lub uszkiem. Niektóre sondy mają szczególne kształty, jak np. używane do zbadania pęcherza moczowego, macicy, przewodu pokarmowego. Sonda opatrzona rowkiem w kierunku długości, używa siię przy rozszerzaniu ran, przyczem sonda wprowadza się pod skórę, a noz użyty do przecięcia, prowadzony w kierunku rowka, ma sobie tymże rowkiem nakreślony kierunek.— Sonda w żeglarstwie jest narzędziem służącem do oznaczenia głębokości w'ody w morzach i rzekach, tudzież do poznania natury dna; narzędzie to składa się z ciężaru ołowianego, zawieszonego na linie, na której węzły oznaczają miary długości różne u różnych narodów. Ciężar ołowiany ma postać ostrokręgu; w części dolnej jest on opatrzony wydrążeniem, w którem umieszcza sic kawałek tłuszczu, a ten zabiera cząstki ziemi z dna morza lub rzeki. Sonda używana przy wejściu statków do portów, nazywa się ręczną i ma ciężar ważący nie więcej jak 7 do 10 funtów. .Człowiek zapuszczający sondę uskutecznia to z przodu okrętu, rzucając ciężar na jak największą odległość tak, aby sonda z posuwającego się naprzód okrętu spadła na dno w kierunku pionowym. Do oznaczenia większych głębokości używają ciężarów ważących 25 do 60 funtów, które jeszcze nie wystarczają niekiedy do nap.ęcia liny i nadania jej kierunku pionowego. W niektórych strefach jak np. w kanale La Manche, wskazania sondy służą do oznaczenia na karcie miejsca znajdowania się okrętu. Od w^ryrazu sonda pochodzi Sondowanie, wyraz używany na oznaczenie przenikania w głąb, badania, wszechstronnego poznawania natury jakowego przedmiotu.

Sonderbnnd, ob. Szwajcaryja.

Sonderburg, miasteczko na wyspie Alsen, należącej do księztw'a Szlez-wiokiego, z portem i zamkiem; liczy około 4,000 mieszkańców. Od tego miasta nazwane są dwie linije boczne głównej linii królewskiej domu Holsztyńskiego (ob. Holsztyn i Oldenburg).    F. //. L.

SondershaHSen, główne miasto 1 stolica księztwa Schwarzburg-Sonders-hausen, w pięknej górzystej okolicy nad rzeką Wipper położone, liczy 5,200 mieszkańców, jest siedliskiem naczelnych władz administracyjnych i wspólnego sądu okręgowego (dla księztw Sondershansen, Rudolstadt i Weimar); posiada gimna7yjnm, szkołę realną i wyższy zakład wychowania panien. Zamek nowo wykończony jest gmachem okazałym. W pobliżu miasta leży na wzgórzu zamek myśliwski.

Sonet, jest rodzaj pomniejszych poezyj, składających się z 14 jambicznych lub rymowanych wierszy, tworzących dwa podziały nierównej długości, z których pierwszy dzieli się na dwie czterechwierszowe strofy, drugi zaś na dwie strofy trzech wierszowe, zwane tercinami lub tercettami. Przy tern porządek rymów jest taki, że dwie pierwsze strofy czterechwierszowe łączą się przez