page0842

634

Saletra — Saletra chilijska

znaczne ilości chlorków metalicznych i soli ziemnych, i dla tego koniecznie musi być oczyszczoną. Oczyszczanie czyli rafinowanie saletry odbywa się przez rozpuszczenie jej w jak najmniejszej ilości wody wrzącej, przez co największa część trudniej rozpuszczalnej soli kuchennej pozostanie nierozpuszczo— ną; dla oddalenia zaś materyj barwiących gotuje się płyn z roztworem kleju, przez co ciała barwiące w kłaczkach na powierzchni cieczy wydzielające się, mogą być z niej zebrane, a przez odstanie wyjaśniony ług przelewa się do naczyń krystalizacyjnych, w których przez ciągłe mieszanie zapobiega się utworzeniu większych kryształów i otrzymuje tak nazwana mąka salctrzana. Mączka ta dla oczyszczenia umieszcza się w skrzynkach z podwójnem dnem, z których jedno jest dziurkowane, a po odsączeniu od ługu pokrystalicznego przepłukuje się stężonym roztworem czystej saletry, następnie suszy i przesyła w handel; często wszakże jeszcze raz się rozpuszcza i w większe kryształy krystalizuje. Coraz większe spotrzebowanie saletry, długość czasu potrzebnego na jej wyrobienie dopiero opisanym sposobem, były powodem, że starano się o wynalezienie sposobu otrzymywania jej inną drogą. Do tego celu często używa się obecnie saletra chilijska czyli sodowa (ob.), którą przerabia się na azotan potażu czyli saletrę zwyczajną, różnemi sposobami, mianowicie przez wzajemne działanie gorących i stężonych roztworów azotanu sody i węglanu potażu, chlorku potassu, albo potażu gryzącego; przez co w pierwszym razie tworzy się węglan sody, w drugim sól kuchenna, które łatwo krystalizują, gdy saletra pozostaje w roztworze; w trzecim zaś przypadku mieszanina ługów mocno się zagęszcza, przez co saletra się wydziela, a soda gryząca pozostaje w roztworze. Czystość saletry szczególniej do roboty prochu przeznaczonej jest rzeczą bardzo ważną i dla tego w różnych czasach podano rozmaite mniej lub więcej praktyczne i pewne próby do jej dochodzenia, wszakże jedynie pe-wnem okazało się tylko dochodzenie czystości właściwemi odczynnikami, mianowicie węglanem potażu, chlorkiem barytu, azotanem tlenku srebra i metaan-tymonjanem potażu, a oznaczenie ilości chlorków i siarczanowy roztworami mianowanemi, azotanu srebra i baryty.    T. C.

Saletra chilijska. Jestto azotan czyli saletran sody NaO, N0₅. Znajduje się w Peru i Chili w pokładach na 2—3 stóp grubych, pod warstwą gliny, na przestrzeni przeszło 40 mil, zkąd zwykle bez żadnego oczyszczenia przychodzi do Europy, gdzie rozliczne znajduje użytki. W stanie surowym saletra chilijska używa się jako nawóz, a po oczyszczeniu, w wielu razach korzystnie zastępuje saletrę zwyczajną potażową, ponieważ jest od niej tańszą, a szczególniej używa się do fabrykacyi kwasu azotnego czyli saletrzanego, kwasu siarczanego i saletry zwyczajnej (ob.). Do roboty prochu czysta saletra chilijska nie bywa używaną, jakkolwiek bowiem wyrobiony z niej proch, jeżeli jest zupełnie czysta, nie wilgnie w powietrzu, jednakże pali się wolniej jak ze zwyczajnej saletry przygotowany, do niektórych jednak celów używanym być może. Saletra chilijska krystalizuje bez wody krystalizacyjnej w romboedry i z tego powodu, lubo niezupełnie właściwie, bywa niekiedy nazywana salMrą sześćścienną albo kubiczną. W stanie zupełnie czystym jest w powietrzu trwała, zwykle jednak będąc zanieczyszczoną azotanami wapna i magnezyi, oraz chlorkami wapnia i magnezynu, w powietrzu mocno wilgotnieje i nako-niec się rozpływa, jeżeli powietrze jest bardzo wilgotne. W wodzie rozpuszcza się bardzo łatwo, nawet jeszcze łatwiej niż saletra zwyczajna, gdyż tylko je-dnę częśc wody zimnej do rozpuszczenia potrzebuje, przy czem temperatura mocno się zniża.    T. C.