page0895

887

Spinoza⁷; - Spira

wają każdy swojego prawa. Wszystkie dzieła Spinozy podzielić można na trzy klassy: polityczną, filozoficzną i mięszaną. Dwa z nich tylko (Kartezyjusz i Traktat i t. d.) wyszły za jego życia: pośmiertne wydał lekarz Ludwik Meyer pod tytułem: Opera posthuma (1677 r.); w nich, oprócz Grammatyki hebrajskiej, mieści się: Ethica ordine geometrico demonstrata; De inteUectus emen ■ datione i Listy. Zebrane dzieła wydali Paulus (2 tomy; Jena, 1802) i Gfrfirer (Stuttgart, 1830).    F. H. L.

Spir, tak nazywali u nas leśnicy, w obfitych lasach starodrzewu, te sztuki, które zdatne były do wyrobu na poboczne maszty do okrętów'. Miały one wysokości od 15—18 sążni. Jundziłł jeszcze wspomina, jak niezmierne mnóstwo spławiano z lasów naszych masztów i spirów, obok innego drzewa, do portów morza Bałtyckiego.    K. Wl. W.

Spira {Speier), niegdyś suffraganija arcybiskupstwa inogunckiego, w cyrkule Wyższego Renu, między Palatynatem, Badenem, Alzacyją i hrabstwem Leiningen. Biskupstwo to było jednem z najdawniejszych w Niemczech i przynosiło swemu posiadaczowi przeszło 300,000 guldenów dochodu. Na blizko trzydziestu milach kw. liczyło około 60,000 mieszkańców, po większej części katolików. Skutkiem wojen rewolucyjnych i pokoju lunewilsWgo, mniejsza część biskupstwa Spiry, po lewej stronie Renu, dostała się Francyi, większą zaś otrzymało 1802 r. wielkie księztwo Badeńskie, do którego dotąd należy wraz z miastem Bruchsal, dawną stolicą biskupstwa i rezydencyją księcia biskupa.    F. //. L.

Spira (/$peieij₇ niegdyś wolne miasto cesarstwa Niemieckiego, położone w biskupstwie tegoż imienia, na lewym brzegu Renu, obecnie stolica Palaty-natu bawarskiego, liczy 13.000 mieszkańców, pomiędzy którymi 1,300 katolików. Główne ulice są szerokie, boczne zaś wązkie; domy praw«e wszystkie mają pozór budowli nowego czasu. Godną uwagi jest katedra, której budowę rozpoczął w r. 1030 Konrad Saski, a ukoficzył r. 1066 cesarz Henryk IV. Tu mieszczą się groby cesarzy: Konrada II, Henryka III, Henryka IV i jego małżonki Berty, Henryka V, Filipa Szwabskiego, Rudolfa Habsburgskiego, Adolfa Nassauskiego i Alberta Austryjackiego, jako też Beatryxy, drugiej żony Fryderyka I i jego córki Agnieszki. Kościół ten, z wyjątkiem dwóch wież, spłonął podczas zdobycia miasta przez Francuzów pod generałem Montelar (1689); odbudowano go od r. 1772—1784, ale już w 10 lat później Francuzi znów go zniszczyli. Dzisiejszą swoją postać zawdzięcza królowi bawarskiemu Maxy-milijanowi Jozefowi I.    F. H. L.

Spira (Johannes de), lub Jan ze Spiry, jest zapewne jednym z owych niemieckich drukarzy, którzy po zdobyciu Moguncyi przez Adolfa Nassauskiego w r. 1462, opuściwszy to miasto, sztukę drukarską po całej Europie upowszechnili. "ewną jest rzeczą, że on pierwszy założył drukarnią w Wenecyi, gdzie sztuka ta tak dobrego doznała powodzenia, iż w r. 1500 Wenecyja liczyła już 200 oficyn. Ob. Denis’a, Suffragmm pro Joannę de Spira, primo Venetorvm typographo (Wiedeń, 1794). Pierwszem dziełem tego zdolnego drukarza, którego działalność w Wenecyi na dwóch tylko ogranicza się latach, są Epi-stolae Cycerona z r. 1469; książka nadzwyczajnie dziś rzadka, za której egzemplarz we Francyi po 2,000 fr. płacą. W tymże roku wydrukował również rzadką Historia naturalis Pliniusza, w stu tylko egzemplarzach odbitą. W jego dziełach Tacyta, bez roku wydania i tegoż pisarza dziele Princeps, po raz pierwszy użyto głosek arabskich na sygnatury. Śmierć zaskoczyła go w czasie druku pisma ś. Augustyna: De Civitate_ Dei. — Wendelin ze Spiry, brat po-