page0933

925

Śrót — Srzedziński

lania. Sarni jest najmniejszy, po nim zajęczy, kaczy, kuropatwi i dąst najdrobniejszy na najmniejsze ptactwo. Śrót przechodzący wielkością swoją sarni, przybiera nazwę łowiecką loftek albo grandkule/f-

Śruba, jestto walec na którym nawinięte są jednostajnie wznoszące się opatrzone krawędziami wzniesienia. Do mej należy jako część konieczna mutra, to jest kawałek drzewa, żelaza i t. d. mający przestrzeń próżną walcowatą, której ściany opatrzone są wklęsłościami odpowiedniemi wzniesieniom śruby. Działanie śruby na tern polega, że mutra w ruch wprawiona skutkiem wchodzenia jej w wklęsłości wzniesień śruby, podnosi się a zarazem podnosi ciała z nią połączone. Mechanika uważa śrubę jako płaszczyznę nawiniętą na walcu i prawa równowagi wyprowadza podobnie jak dla równi pochyłej (ob. Równia). W praktyce śruby są bardzo rozmaite, ze względu na materyjał: drewniane, żelazne, mosiężne i t. d.; ze względu na ich delikatność, kształt wzniesienia (trójkątne, czworokątne, okrągłe); ze względu na kierunek wzniesień ku prawej lub lewej stronie, zresztą na liczbę oddzielnych wzniesień, których może być 2, 3. lub 4. Śruby używają się do łączenia pojedyńezych części rozmaitych sprzętów, przyrządów i konstrukcyj, z metali i drzewa; do przechodniego umocowywania części machin zwykle posuwających się na sobie lub jakkolwiek ruchomo połączonych, do wywierania ciśnienia; do należytego ustawienia części machin, które rozmaite mog’ą zajmować położenia; do poruszania części składowych z mniejszą przędkością i w czasie dłuższym; do mierzenia długości lub dzielenia linij na części (śruby mikrometryczne). Wyrób śrub jest jednem z najważniejszych zadań mechaniki praktycznej, których rozwiązanie, zwłaszcza jeżeli idzie n jak największą dokładność i regularność wzniesień, należy do najtrudniejszych i wymaga rozlicznych narzędzi i przyrządów. Śruba Archi-medesa jest gatunkiem wielkiej, drewnianej lub metalowej śruby, której wzniesienia wewnątrz są próżne i której używają do podnoszenia wody do niewielkich wysokości, jakoteżdo przesypywaniaw kierunku poziomym ciał sypkich, jak np. zboża w śpichrzach, słodu w browarach i t. d.

Śrubowa, linij a, (Helisa), krzywa podwójnej krzywości, której sposób powstawania można opisać następującym sposobem. Wystawmy sobie walec kołowy i powierzchnią jego boczną rozwińmy na płaszczyźnie, w takim razie otrzymamy prostokąt, którego podstawy będą równe co do długości okręgom kół służących za podstawy walcowi; podzielmy pozostałe dwa boki tego prostokąta na jednakową liczbę części równych i koniec jednego boku połączmy z pierwszym punktem podziału drugiego, pierwszy punkt podziału jednego z drugim punktem podziału drugiego boku i t. d. linijami prostemi, tym sposobem otrzymamy pewną liczbę linij do siebie równoległych, które po nawinięciu prostokąta na walec utworzą liniję śrubową, W tym przypadku każda linija równoległa zamieni się na jeden skręt linii śrubowej. Widoczną jest rzeczą, że części wszystkich tworzących walca zawarte pomiędzy skrętami linii śrubowej, są sobie równe; odległość więc pomiędzy skrętami wszędzie jest jednakowa i nazywa się krokiem linii śrubowej. Działanie mechaniczne śruby pochodzi z własności geometrycznych linii śrubowej a mianowicie ztąd, że elementa tej linii krzywej czynią kąty równe z tworzącemi powierzchni walcowej.

Śrubowe statki ob. statki

Śrzedziński (Zygmunt), kawaler maltański, wysłany do Włoch na nauki, ztąd popłynął do Malty i w poczet rycerzy zakonnych wpisanym został. Odtąd imię swoje wsławił pogromami turków na morzu. W głośnej bitwie zpohańca-mi w Morei w której 25,000 turków legło, Srzedziński świetnie się odznaczył.