page0041

— 27 —

należą tu także wszystkie nieświadomie i bez planu działające okoliczności, które wywierają wpływ na wychowanie jak: natura, towarzystwo, los. Nazywamy je zwykle wsp6łwychowawcami albo tajnymi czynnikami wychowawczymi.

a)    Przez naturę rozumiemy tu tak wrodzoną cielesną i duchową naturę wewnętrzną, jak też ustawiczny wpływ natury zewnętrznej. Wszystko wychowuje i pomaga wychowywać: zdrowie, choroba, bogactwo, ubóstwo, pokarm i napój, spoczynek i ruch, miejsce zamieszkania, klimat, doliny i góry, pola i lasy, rzeki i jeziora, ziemia i niebo, burza i pogoda i L. d.

b)    Przez towarzystwo rozumiemy tu otaczający wychowanka świat ludzki: rodzeństwo, dziadkowie, krewni i znajomi, parobcy i dziewki, osobliwie piastunka, towarzysze, współuczniowie, wogóle wszystkie osoby, które w jakikolwiek sposób z dzieckiem bliżej się stykają. Odnośny wpływ jest bardzo wielki i dotyczy wszelkiego myślenia, mowy, czynu i zaniedbania. Może być również zbawiennym jak i zgubnym.

c)    Los obejmuje indywidualne stosunki, wśród jakich upływa życie wychowanka: szczęścić, nieszczęście i onychże różnoraka zmiana, obcowanie, zajęcie, duch czasu i t. p. Nieraz mają taką moc, że człowieka od razu przekształcają i pracę wychowawcy nadspodziewanie prędko naprzód posuwają, albo Lamują, ba nawet nieraz całkowicie unicestwiają.

2) My jednak wyrażenie: czynniki wychowawcze bierzemy w ściślejszem znaczeniu i rozumiemy przez nie wszystkich świadomie i systematycznie podług planu działających wychowawców w familii, państwie i kościele. Oni są bezpośrednimi przedstawicielami władzy wychowawczej. Im jako zakład pomocniczy służy szkoła, której powierzyli część zadania wychowawczego, a która z ich polecenia i w ich imieniu wychowawczo działa. Cel tego pisma domaga się grun-towniejszego omówienia onychże.

a) Rodzina i wychowanie.

1. Dom rodzinny jest najobfitszym w owoce wychowawcze, bo jest najnaturalniejszem polem wychowania. Sama Opatrzność Hoża w nim dzieci umieściła. Przesądzenie w bardzo wczesnej młodości w inną sferę może szkodliwie na ciało

http://rcin.org.pl