scandjvutmp1701

XIII

jak nieumiejętnych; ale nie można stąd zw’alać całej winy na naukę, która te wady wykorzenić zawsze usiłuje. A jeżeliby niezdolna była cywUizacyja uczynić wszystkie dusze mocnemi i wielkiemi, czyli? lepićj im to posłuży, gdy będą guily w uiewiadomości i poniżeniu, nie wiedząc o przykładach które nam stawia przed oczy histo-ryja i nauka moralna? Jeżeli wznosić się może genijusr. własnemi siłami i zapatrywaniem się na samą naturę, jakże silniejszy dać mu może popęd nauka i wspierać go w towarzystwie tylu innych współ-ubiegających się genijuszów! Nauki, są to siostry, które nawzajem podają sobie ręce; nie jeden napróżno sobie mózg suszy nad wykryciem praw dy, którą już zdobyli inni; za pomocą nauki byłby ją w kilku dniach pozyskał i użyłby po tein swych sił do wyprzedzenia swego wieku. Wreszcie zagrzewają się i oświecają rozumy, przez udzielanie się i wzajemny odblask swego światła. Bez wątpienia sama nauka nie stanowi genijuszu, ale go ona upładnia, i podobnie jak dobroczynne ciepło, usposabia go aby zakwitł i wydal owoce.

Zarzucają jeszcze niektórzy nauce, że sprowadza sceptycyzm, a jej powątpiewanie zachwiać może najlepszą wiarę. Zdaje się że takie zarzuty miałyby ua celu uczynić nas bez różnicy we wszyst-kiem łatwowiernymi; czego wymagać po nas może tylko interes zadawnionych przywłaszczeń i nowej, bez tytułu, powagi; lecz podziękujmy raczćj temu bezstronnemu badaniu, które to tylko przyjmuje co jest rzeczywiste i prawe, które, przyznać to musimy, próbuje nawet wstrząsnąć prawdę, aby się upewnić o jej niezachwia-nćj mocy. Mówią, że uczeni zaprzeczają zawsze każdemu nowemu odkryciu genijuszu. Tein ci lepićj, gdyż odkrycia potrzebują zbijania, izby lepićj zostały dowiedzione. Czy dosyć byłoby ogłosić nowość aby zostać wynalazcą?¹ Sami tylko szarlatani zyskaliby na lej zasadzie, a wiadomości ludzkie zostałyby zarzucone hipotezami i niedorzecznemi systemalanń; lecz prawda i genijusz wychodzą na jaw, pomimo oporu zawiści, albo raczej opór ten staje się użytecznym i potrzebnym do lepszego ich wyjaśnienia.

Nie, nauki nie są tonią niepewności i próżności, ich dzieła trwają i codzień więcćj nabierają prawdy; jeżeli upadają jedne, a ponawiają się drugie wykłady umysłu, uważać je można jak znikomy