scandjvutmpdd01

189

czyków, czyli według badań doktora Patersona w Kalkucie, który porównywał mózg mieszkańców wielu okolic Indyj wschodnich (1^), głowa ich tak się ma do głowy Europejczyka, jak w Europie głowa piętnastoletniego młodzieńca do głowy trzydziestoletniego mężczyzny. W tćj to różnicy upatruje ten autor przyczynę nikczentności ludyjan i przez nię tłómaczy, dla czego sto milijonów tych Azyjatów ulega dwudziestu tysiącom Europejczyków. Z tćm wszystkićm jest cóśkolwiek przesady w podanym przez Patersona stosunku, gdyż widzieliśmy czaszki ludyjan niemal tak wielkie jak u większój części Europejczyków. Między nimi a nami mniejszą spostrzegaliśmy różnicę , niż między czaszką Murzyna a białego człowieka; powszechnie jednak małe są głowy ludów Indyj wschodnich i Chińczyków.

Ale za to wielkość głowy powiększa się w miarę ciała nie tylko u wszystkich ludzi małego wzrostu, jako to dzieci i karłów, ale także u ludów przybiegunowych, Laponów, Kamczadalów. i t. p. Kapelusze, np. zrobione w Paryżu, na zwyczajną miarę głów pary-zkich, okazały się małemi na głowy dzikich mieszkańców Kanady, Nowego Orleanu i na innych pierwotnych Amerykauów (2). Podobnież mieszkańcy Ziemi oguistej, kraju Wan-Diemen, czyli ludy naj-dalćj ku południowemu biegunowi posunione, mają bardzo wielkie głowy, a wzrost zsiadlejszy, niższy, aniżeli w naszych umiarkowanych klimatach; toż samo pokazuje się na mieszkańcach wysokich gór. tak, iż powiedzieć można ogólnie, że toż samo zimno, co przeszkadza wzrostowi ciała, przyczynia objętości czaszce i mózgowi, ale przez to jednak niepodwyższa umysłowych zdolności ludzi.

Powiada Hipokrates, że ciągle używamy między ludami ponad Czaruem morzem czyli Pontem Euxinent, zwyczaj ściskania głowy dzieciom zamienił się w naturę, i że za jego czasów rodzili się ludzie z dużemi głowami (macrocephali). Strabon spostrzegł ich między Sigynami Kaukazu, Pallas, w swój podróży do Krymu, Tauryki, uważał, że Tatarzy góraie wKikeneis, Lintena, Simaeus, nader dziwną mają fizyjonomiją i nadzwyczaj przedłużoną głowę. Byliby

(1J Monthly revfow. decembre 182?, Sociely rf jthrenology of Edburgh, N. 13.

(2) Tenon, Mim. inttit. nationat, c*ędć fizyez., tom I, stf. 2211 aast. mówi, it w«y₄ stkie północne narody, stosunkowo, większe mają głowy; Błuihenbacb, Decad, crwuor* divert. gent. 1 i 2. — Rasa Daków i Panonów odznacza się takie dużą głową. Buicling Geograph. tom II.