Sponsorzy26001

3.30

jest tak ludzkie, tak zgodne z naszą ziemią, tak naturalne jcdnem słowem, iż niepodobna nie przyznać ma pierwszeństwa przed jego poprzednikami, z których jedni wisieli między ziemią a niebem wyniarzonem , i śniąc tylko ostatniem, nie dotknęli nigdy pierwszej; a drudzy nic próbowali sił swoicb, by coś oryginalnego napisać. Kraszew-wskl obrazuje Judzi rzeczywistych, ule wymusza z ich serc innych uczuć, prócz tycli które tam natura zaszczepiła; nie tuła się ponad ziemią, bo zapewne czuje tę prawdę, ze przyjdzie czas gdy nasze cielesne sukienki rozsypią się, a duch, jak elektryczność do składa ogólnego, spłynie do oceanu przeszłości. Ale dajmy temu pokoi, co tam nas czeka za grobem; grób ludziom zawsze stoi na oczach, I pocóż im jeszcze nasuwać obrazy tego zagrobowego życia, życia, gdzie (jak powiada Kraszewski) nie będzie aur panny Karoliny, aui wakszt iu, ani nmpańsklego. W powieściach trzeba być w pewnym względzie mateiyalistą. zł ' XI d, II a «d .

Czas w' czasie, jak gieniaiuy malarz, pędzlem życia, ludźmi jak farbami, rnaluji wielki obraz historyk    /    ,    i    ■

Obraz ten stoi zawsze całkowity 1 wykończony, nie ludziom potrzeba kopii tegt -obraza na papierze, kopii mogącej im w'sl:azać prawdę, i to będzie historya; kopi .mogącej Ich zająć lą prawdą, i to będzie powieść historyczna. W bezgranicznym paśmie czasu, cieką wieki jak namiętności w bczgranicznein w' pragnieniach sercu ludzkie w; każdy jak namiętność wypala niezatarte właściwe piętno na twarzy żyjącego w nim człowieka, i tylko gicnlnszc żyją wcześniej o jedcu wiek, jakby mniej o jednę namiętność. Powieść więc, którą nazwaliśmy wyżej kopią życia ludzkiego musi być zmienną jak to życie, musi iść za swoim oryginałem, za duchem wieku. Dlategoto powieści i romanse mogą być tylko względnie piękne 1 dobre. Ale ta właśnie harmonia między dachem czasu a kopią życia ludzkiego, jest zadaniem autora powieści. Kraszewski rozwiązał to zadanie.    —ir 'ui '

W historycznych powieściach zdają się zmartwychwstnwać pod jego piórem postacie przeszłości. Ich usta przemawiają językiem, do którego swojego czasu przywykły. Oczy zapalają się dziwnym dla nas blaskiem, jak zgasłe dawno meteory, na nowo zapalone. Poruszają się w poważnym uroczystym ruchu. Westchnienie wydobywa się z piersi ich, jedno, święte, ku świętemu celowi, który wytknęła natura. Takimi są bohaterowie powieści: Hok ostatni panowania Zygmunta III i Kościół Święto-Mi-ckaleki u> Wilnie. Kraszewski nie uronił z nich najmniejszego rysu bezpotrzcbnle. Gdy nam maluje chorego 1 niedołężnego Zygmunta, zdaje nam się widzieć dąb wypró-chulały, który wzuosi jednak majestatyczne 1 wzniosłe czoło. Nie stracił jeszcze pozoru wielkości, chociaż w nim wszystkie soki życia już wymarły. Dumna i przebiegła Mejeryn, jakby duch jaki niewidzialny, przemaw ia rozkazami z lego dębn, a każdy zdaje się wierzyć, że to król sam przemawia. Kozpustni Kazauowscy, dumny Radziwiłł, Inni, przesuwają się koleją przed naszeuił oczami tacy sami, jakich widzieliśmy w marzeniach. Kraszewski nie nudzi jednostajnośclą opowiadania, nie przeuosi i nie stosunkuje wypadków w pewne prawidłowe dawnych powieściarzy następstwo, ani ich wikła z sobą niezręcznie, aby w końcu, bohaterów wyplątanych z tego węzła intrygi poprowadzić do ołtarza lub do grobowca. Zdaje się, że u niego idą wypadki >>o sobie w takim samy m porządku, w jakim szły w przeszłości; wykopiowaue dokładnie, povie-o* w dialTtf-.<»oą    ">S'RT}I il .la*9l//oq fmrtnluR <i? Ir* i ^mndo oraę* og*¹

S*    _