scandjvutmp2501

30

składającym, i żeby także najdoskonalsze jej stworzenie nie wyobrażało małego świata, ogółu jćj żywiołów i jej siły rodućj, jak człowiek białej, naj piękniejszej rasy, jest wypadkiem ogółu na kuli ziemskiej. Jeżeliby miały istnieć inne doskonalsze od człowieka stworzenia, wtedy także powinnoby być więcej pierwiastków organizować się mogących. To właśnie może uważał już Mojżesz, kiedy nam wystawia najwyższego Stwórcę tworzącego żywotne istoty z różnych żywiołów, a człowieka zaś, jako najgłówniejsze dzieło, stworzonego ze wszystkich. Rzecz pewna, żeśmy nie spadli z nieba, ale jesteśmy rodowitemi mieszkańcami naszej ziemi, utworzone-mi przez rękę wszechmocności nadającej życie i ruch całemu światu.

Człowiek, równie jak rośliny, kwitną i noszą na swych wierzchołkach najdoskonalsze organy żywotne. Jak, nasieniowe zdolności roślin zbierają się na końcach ich gałęzi, gdzie zwykle zawiązują się kwiaty i nasiona, tak i najdzielniejsze zdolności, władze zwierzęce, zgromadzają się w najwyższćj części ich ciała, w głowie. Jak ogień, co z awsze dąży do góry, tak zdolności czucia zbierają się szczeglniej w górnych organach; dla tego to widzimy, że tem bardzićj jednoczą się w mózgu i szpiku grzbietowym, im bardzićj zwierzęta zbliżają się naturą do człowieka. Ponieważ ród nasz postawiony jest na czele wszystkich istot, ponieważ zajmuje najwyższy szczyt wielkiej piramidy życia, naturalną więc byłoby rzeczą, aby zasada czucia i pojętności zebrała się w mózgu człowieka, jak w cytadeli życia, i żeby go uczyniła najrozumniejszym ze wszystkich stworzeń. Przeciwnie, ponieważ zwierzęta mniej więcćj uachy-lone są lub leżą na ziemi, ich więc zasada czułości nie tak łatwo zgromadzić się mogła w głowie, jak u człowieka, który się prosto trzyma; dla tego zwierzęta więcćj mają siły i życia w swych członkach, że mnićj się mieści w ich mózgu.

To zaś co mówimy, nie jest samą tylko teoryją; można bowiem znaleźć na to dowody. Naprzykład ryby, gady, których postawa naturalniej najzupełniej jest pozioma, ze wszystkich zwierząt grzbietowych mają mózg najmniejszy; ich szpik pacierzowy i rozchodzące się z niego nerwy, stosunkowo większe są niż u człowieka, zwierząt ssących i ptaków, stąd pochodzi, że żywotne ich siły nie