0162

CESARZ

Ten niezwykłej dobroci człowiek miał stać się ideowym nauczycielem przyszłych terrorystów i młodego Lenina.

Gdy Aleksander zainicjował prace nad reformą chłopską, Czerny-szewski był entuzjastą cesarza. Ostateczny rezultat jednak wzbudził jego zdecydowaną dezaprobatę. Nie mógł jawnie działać politycznie. Ten człowiek, oderwany od życia, stał się jednak duchowym przywódcą organizacji rozczarowanych radykałów „Ziemia i Wola". Jej członkowie chcieli uzyskać dla chłopów prawdziwą wolę (wolność) i sprawiedliwe nadziały ziemi. Uważali, że nędzny nadział ziemi stanie się przyczyną przyszłych wstrząsów - krwawego chłopskiego buntu, bezmyślnego i bezlitosnego.

W swoich Listach bez adresu Czernyszewski pisał o przyszłym niebezpieczeństwie i o stanowisku otaczających go wówczas radykałów:

Lud nasz jest ciemny, ulega prymitywnym przesądom i ślepej nienawiści wobec wszystkich, którzy chcą zerwać z jego okrutnymi nawykami. Dlatego my także jesteśmy przeciwni próbom ludu odrzucenia wszelkiej zwierzchności i urządzenia własnymi siłami swoich spraw. Gotowi jesteśmy, ażeby odwrócić przerażające nas rozstrzygnięcia, zapomnieć o wszystkim - o naszym umiłowaniu wolności i naszej miłości dla ludu.

Po pożarach Czernyszewski został aresztowany i oskarżony o podburzanie... do chłopskiego buntu, którego tak się lękał. Przypisywano mu proklamację Do chłopów pańskich od dobrze im życzących pozdrowienie. 12 czerwca 1862 roku został przewieziony do twierdzy Pietropawłow-skiej, do jednej z przygotowanych tam cel.

Spędził w niej około dwóch lat, ale do niczego się nie przyznał. Jednakże śledztwo, więzienie i niesprawiedliwość władzy zmieniły tego człowieka. Stał się rzeczywistym przeciwnikiem ustroju. Siedząc w wilgotnej pojedynce, raz po raz ogłaszając głodówkę i protestując przeciwko rygorom więziennym, zaczął pisać powieść. Nienawiść do ustroju przesyciła skrytym płomieniem dzieło zatytułowane Co robić.

Z celi twierdzy Pietropawłowskiej Czernyszewski dyktował całemu pokoleniu, co ma robić! Bohater powieści wywarł niebywały, fantastyczny wpływ na rosyjską młodzież.

Natychmiastowy zwrot!

O czym myślał podówczas reformator... O tym, o czym rozmyślają wszyscy reformatorzy: „Po co to wszystko rozpętałem!!!".

Gorączkowo szukał nowych rozstrzygnięć.

168