0016 bmp

WIEŹ SPOŁECZNA W GRUPIE 91

społecznego w sformułowaniu J. Szczepańskiego. „Przez stosunek społeczny -pisze Szczepański - rozumiemy więc pewien układ zawierający następujące elementy: dwóch partnerów (jednostki lub grupy), jakiś łucznik, czyli przedmiot, postawę, interes, sytuację, która stanowi »platformę« tego stosunku, dalej • pewien układ powinności i obowiązków, czyli unormowanych czynności, które partnerzy powinni wobec siebie wykonywać”²⁶.

W każdym stosunku występuje określona podsiawa -zależnością w stosunkach pokrewieństwa - pochodzenie od siebie, biologiczne lub społeczne (adopcja), rodzice wzajemny układ uprawnień i obowiązków; w stosunkach sąsiedzkich - bliskość zamieszkiwania; w stosunkach służbowych - przyjęcie określonego stanowiska w strukturze hierarchicznej danego zakładu pracy. Każdy stosunek społeczny ma swą określony podstawę zależności i różni się nią od innych stosunków społecznych. Za Janem Szczepańskim możemy wyróżnić dwa rodzaje zależności, a mianowicie zależności wynikające ze struktury i funkcjonowania społeczeństwa, zwane zależnościami „obiektywnymi”, „instytucjonalnymi”, „sformalizowanymi", „przedmiotowymi”, oraz zależności intencjonalne, zawisłe bezpośrednio od indywidualnych zamierzeń jednostki, stanowiące podstawę stosunków' „osobowościowych", „nieformalnych”, „podmiotowych", „subiektywnych”. W każdej grupie więź społeczna obejmuje układ wielości stosunków', ale są one w' każdej grupie podporządkowane stosunkowi dominującemu, właściwemu danej grupie (np. w rodzinie stosunkowi pokrewieństwa, w' społeczności lokalnej - stosunkowi sąsiedzkiemu itd.).

Istnienie zależności i uzależnień jako rodni stosunków' społecznych i więzi grupowej w jej strukturalnym aspekcie nic może być kwestionowane. Nie może być również kw'estionow-any aspekt psychospołecznej więzi. Narzuca to pogląd, iż wńęź społeczna ma charakter dwuaspektowy. Świadomy tego był Jan Szczepański, gdy polemizując z poglądem o psychospołecznym charakterze więzi społecznych, stwierdzał, że „[...] w' naszym wykładzie pojęcie więzi będziemy rozumieli szerzej. Uważamy, żc subiektywne postawy, nastawienia, dążenia, słow-em różne elementy świadomości społecznej są bardzo ważne, ale nie jedyne i niewystarczające [...]” (p.m. - J. T.). Uznaje więc Szczepański dwuaspektowy charakter więzi społecznej. Podobnie Stanisław Ossowski - naszym zdaniem - godzi pozorną sprzeczność poglądów. Omawia bowiem obydwa podejścia w określaniu desygnatów wńęzi społecznej i kończy je pytaniem: „[...] w jakiej mierze jest to sprawa odmiennej

²⁶ Tamże. J. 190.