025

Pr. zbiór, pod red. prof. dr. hab. |. K. Piotrowskiego "Podstaw}' toksykologii", Warszawa 2006, ISBN 83-204-3122-0 © by WNT

Okres po II wojnie światowej cechuje się intensywnym procesem uprzemysłowienia, który objął obszar}' przedtem zaniedbane (m.in. Polskę), oraz szybką urbanizacją. Rozwój przemysłu, w tym chemicznego, doprowadził do powstania wydzielonych dziedzin ochrony zdrowia (medycyna pracy, a w niej toksykologia przemysłowa; służby bezpieczeństwa i higieny pracy). Do przemysłu wprowadza się corocznie setki nowych związków chemicznych, stanowiących potencjalne zagrożenie dla zdrowia pracowników. Stworzyło to potrzebę rozbudowania takich dziedzin toksykologii przemysłowej, jak: ocena toksyczności nowych związków w celu ustalenia dopuszczalnej wielkości narażenia ludzi, ocena ekspozycji przez monitoring środowiskowy i biologiczny (przez monitoring należy rozumieć w tym przypadku systematyczne pomiary stężeń toksycznych związków w środowisku lub materiale biologicznym, umożliwiające porównanie w różnych warunkach oraz określenie trendów wartości stężeń w czasie); a w celu lepszego zrozumienia istoty problemów rozwinięto badania nad mechanizmami toksycznego działania trucizn. Jednocześnie poszerzono zaplecze medycyny klinicznej w kierunku diagnostyki i leczenia zatruć powstających w przemyśle.

Urbanizacja i industrializacja stały się zagrożeniem dla ludzi mieszkających w dużych aglomeracjach miejskich i wokół nich. Zwiększyło się zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego (gazy powstające przy spalaniu paliw w elektrowniach, specyficzne wyziewy z zakładów przemysłowych, zwłaszcza hutniczych i chemicznych, produkty spalania ropy i benzyny w pojazdach mechanicznych), a także wód powierzchniowych i gleby (skażona żywmość). Ponadto intensywna chemizacja naszego życia powoduje, że w spółczesny człowiek styka się ze związkami chemicznymi przez całe życic (środki piorące, kosmetyki, tworzywa sztuczne, włókna syntetyczne, leki, używki itp.). Kilka epidemii zatruć, jakie zanotowano po II wojnie światowej, obudziło czujność opinii publicznej. Należą tu m.in.:

■    epidemie zachorowań (i zgonów) na choroby dróg oddechowych i układu krążenia w miastach o intensywnym zanieczyszczeniu powietrza spalinami, w obszarach tzw. inwersji atmosferycznej (bezwietrzna pogoda przy niskim ciśnieniu w obszarach o ograniczonej w ymianie powietrza); jedna z większych epidemii tego typu wystąpiła w Londynie w latach pięćdziesiątych XX wieku;

■    epidemia choroby „itai-itai” w Japonii; istotę tej choroby stanowiły zaburzenia metabolizmu kości, prowadzące do wielokrotnych złamań kończyn i zniekształceń kręgosłupa; jednym z czynników sprawczych był kadm, którym zanieczyszczone były gleby uprawne w^rokół rzeki Jintsu--River i który dostawał się do organizmu za pośrednictwem skażonego ryżu;

■    choroba „Minamata” (również w Japonii), atakująca ośrodkowy układ nerwowy na skutek skażeń ryb metylortęcią (rtęć zawarta w ściekach przemysłowych dostawiała się do rzeki i zatoki Minamata);

25

1.2. RYS HISTORYCZNY