026

Pr. zbiór, pod red. prof. dr. hab. |. K. Piotrowskiego "Podstaw}' toksykologii", Warszawa 2006, ISBN 83-204-3122-0 © by WNT

■ encefalopatia ołowicza; zatrucia ołowiem dzieci w wieku przedszkolnym (USA) objawiające się, w lżejszej postaci, upośledzeniem rozwoju intelektualnego; w tym przypadku czynnikiem sprawczym była farba ołowiowa używana do malowania domów.

Powyższe sygnały stworzyły katastroficzną wizję naszej cywilizacji. W roku 1972 na międzynarodowej konferencji w Sztokholmie powołano do życia wydzieloną organizację międzynarodową, działającą w ramach ONZ: Program Ochrony Środowiska Narodów Zjednoczonych (United Nations Eiwironment Programme, UNEP) z siedzibą w Nairobi (Kenia). Organizacja ta steruje działaniami licznych narodowych i międzynarodowych instytucji stworzonych w celu ochrony środowiska człowieka. Duża część jej aktywności poświęcona jest toksykologii środowiskowej. W ostatnich dekadach (1980) powołano do życia wydzielony Międzynarodowy Program Bezpieczeństwa Chemicznego, działający w ramach struktur Światowej Organizacji Zdrowia (WHO, Genewa).

W Polsce tworzenie podstaw toksykologii przemysłowej przypada na ostatnie lata okresu międzywojennego, a intensywny rozwój tej dziedziny rozpoczął się po II wojnie światowej. Centralną rolę w tym procesie odegrał Instytut Medycyny Pracy w Łodzi, a zwłaszcza jego twórca prof. Emil Paluch (również pierwszy rektor Akademii Medycznej w Łodzi). W latach sześćdziesiątych XX wieku tematyka toksykologii przemysłowej została też przejęta przez katedry chemii toksykologicznej akademii medycznych, zwłaszcza w Gdańsku, Poznaniu i Łodzi. Problemy toksykologii środowiskowej były rozwijane przez Państwowy Zakład Higieny w Warszawie, w znacznym stopniu z inicjatywy prof. M. Nikonorowa, doktora honoris causa Akademii Medycznej w Łodzi, a od lat siedemdziesiątych XX wieku również przez Centrum Ochrony Środowiska w Katowicach. W zagadnieniach toksykologii pestycydów specjalizował się w Polsce Instytut Medycyny Wsi w Lublinie, Zakład Chemii Toksykologicznej w Warszawie, a także Instytut Przemysłu Organicznego.

1.3. Struktura i zadania współczesnej toksykologii

W konsekwencji omówionych procesów rozwojowych toksykologia współczesna ma zupełnie inne oblicze niż toksykologia przełomu wieków XIX i XX. Strukturę współczesnej toksykologii można by zamknąć w czterech obszarach: użytkowym, środowiskowym, klinicznym i sądowym.

Toksykologia użytkowa dotyczy tych związków chemicznych, których właściwości biocydowc wykorzystuje się świadomie. Obejmuje pestycydy, środki konserwujące dodawane do żywności, a także leki stosowane w chemioterapii (leczeniu chorób infekcyjnych oraz nowotworów). U podłoża toksykologii użytkowej leży rozwinięta przez Alberta von Bollstadta koncepcja

26

1. OGÓLNE WIADOMOŚCI O TOKSYKOLOGII