027

Pr. zbiór (><1 rrd. dr.hib.J. K. PiotiawtkKgii *P><K<iay onksAuiM^i*. Viram iiKtt. ISbN 83-204. M 22-0Cby TCf

toksykologii selektywnej. Punktem wyjścia tej koncepcji jest empiryczna obserwacja, żc toksyczność tego samego związku wobec organizmów należących do różnych gatunków może różnić się o rząd wielkości Jeżeli zatem celem jest mszczenie określonego szkodnika (np. stonki), to zwykle jest szansa znalezienia takiego związku, który będzie silnie toksyczny dla tego owada, natomiast mniej toksyczny dla innych owadów (np. pszczół), ptaków, a przede wszystkim człowieka. Przyczyny tej selektywności mogą być różne i rzadko su znane Przykładem związku, którego selektywne działanie na owady jest znane, jest malation. Selektywność działania tego pcslycydu jest uwarunkowana różnym metabolizmem u owadów i ssaków (patrz, rozdział „Pestycydy"!. U podłoża selektywności, oprócz różnic w aktywności enzymatycznej, mogą tez leżeć inne przyczyny, np. różnica wc wrażliwości określonych receptorów, różnica w wewnętrznych procesach rozmieszczania, a także różnica we wchłanianiu substancji

W Polsce rozwojem toksykologii użytkowej zajmuje się w zakresie pestycydów Instytut Przemysłu Organicznego w Warszawie i w Pszczynie oraz Instytut Ochrony Roślin w Poznaniu; w zakresie środków konserw ujących żywność Państwowy Zakład Higieny w Warszawie; w zakresie Icków stosowanych w chemioterapii - Instytut Leków w Warszawie, Instytut Immunologu i Terapii Doświadczalnej we Wrocławiu, a także odpowiednie katedry akademii medycznych.

Toksykologia środowiskowa zajmuje się substancjami chemicznymi, których źródłem jest środowisko pracy człowieka oraz środowisko życia ludzi i zwierząt. Wyodrębnia się tu toksykologię przemysłową (toksykologia środowiska pracy I. toksykologię środowiskową po/apr/cmysłową I toksykologia środowiska ogólnego) i ekotoksykologię.

Toksykologia przemysłowa stanowi zamkniętą dziedzinę, na którą składa się zaplecze naukowe instytutów medycyny pracy, rozbudowany system higieny pracy w stacjach sanitarno-epidemiologicznych oraz wydzielony pion medycyny przemysłowej. Istotną cechą tego działu toksykologii jest nadzorowanie zarówno środowiska pracy, jak i człowieka w nim pracującego. Dzięki temu przemysł jest jednocześnie „poligonem” toksykologii Efekty toksyczne można tu bowiem obserwować bezpośrednio u ludzi, a bliskość nadzoru lekarskiego umożliwia zapobieganie dramatycznym skutkom ekspozycji.

Toksykologia pozaprzemyslowa środowiskowa to dziedzina mnie j zwarta, która dzieli się na: toksykologią sanitarną (część higieny komunalnej) zajmującą się zanieczyszczeniami powietrza atmosferycznego, wody. ścieków i gleby oraz toksykologią żywności lczęść bromatologul zajmującą się substancjami toksycznymi zawartymi w pożywieniu człowieka. Oddzielną spec jalność stanowi toksykologia pestycydów , związana z różnymi dziedzinami: przemysłem chemicznym produkującym pestycydy, rolnictwem, przemysłem spożywczym (żywność zanieczyszczona pozostałościami pestycydów).

Ogólną cechą pozaprzemysłowej toksykologu środowiskowej człowieka jest jej ograniczony zasięg Kontroluje się substancje chemiczne pod kątem ich

1.3. STRUKTURA I ZADANIA WSł-ÓtCZCSNCI TOKSYKOLOGII 27