067

Pr. zbiór (><1 rrd. pnZ dr.hib.J. K. PioliawtkKgii *IV4«avy tcbuAi >)»#■*. Viram iiKtt. ISbN 8S-2O4-M22-0Cby TCf

Związki dobrze rozpuszczalne w wodzie (np. alkohol metylowy, etylowy, aceton ) osiągają stan równowagi po dłuższym czasie, natomiast słabo rozpuszczalne (np benzen, CS«, toluen| - znacznie szybciej. Metabolizm związku, wydalanie lub odkładanie się go w narządach, a więc usuwanie z krwi, przedłuża czas, po którym ustala się stan równowagi

Oddychanie jest czynnością automatyczną i jego intensywność zależy od zapotrzebowania organizmu na tlen. Wysiłek fizyczny zwiększa to zapotrzebowanie, a więc do płuc wprowadzane są w iększe objętości powietrza i tym samym większa ilość ksenobiotyku. Wentylacja płuc waha się w szerokich granicach, tj od (i dmYmin w spoczynku do 100 dmYmin ptzy maksymalnym wysiłku. Pojemność minutowa serca, która w spoczynku wynosi około 5,3 dni ', przy dużym wysiłku fizycznym może wzrosnąć 6-8-krotmc Zwiększa to szybkość przenoszenia wchłoniętej substancji do narządów i tkanek, przyczyniając się do wzrostu intensywności wchłaniania w drogach oddechowych.

Odrębnym prawom podlegają aerozole, o których wchłanianiu decyduje przede wszystkim wielkość ziaren pyłu. Przyjmuje się. że ziarna o wymiarach większych od I 5 pnt zatrzymywane są głównie w górnych odcinkach dróg oddechowych, skąd mogą być wyksztuszone, a następnie albo wydalone, albo połknięte i w konsekwencji wchłonięte w układzie pokarmowym. Ziarna nicwykszmszonc pozostają w górnych odcinkach dróg oddechowych, gdzie ulegają powolnej resotpcji

Do pęcherzyków płucnych docierają i są w nich zatrzymywane głównie ziarna o wymiarach 0,01 5 pm. Ta frakcja aerozoli zwana respirabilną ma istotne znaczenie z toksykologicznego punktu widzenia.

Dużą rolę w resorpcji pyłów odgrywa higroskopijność i rozpuszczalność w wodzie, gdyż rozpuszczają się one w wydzielinie pokrywającej powierzeń-mę dróg oddechowych Pyły związków trudno rozpuszczalnych w wodzie, a nawet praktycznie nierozpuszczalnych inp. siarczany ołowiu i krzemiany) mogą być rcsorbowanc w drogach oddechowych w wyniku pinocytozy.

Zanikanie nierozpuszczalnych pyłów w układzie oddechowym ma charakter wielofazowy. Pierwsza faza jest szybka - okres połowicznego zaniku pyłów wynosi w niej kilka godzin i wiąże się z rzęskowym transportem w kierunku górnych odcinków dróg oddechowych W odcinkach głębszych proces ten trwa znacznie dłużej - okres połowicznego zaniku nierozpuszczalnych pyłów w pęcherzykach płucnych może trwać nawet kilkaset dni

Do oceny dawki wchłoniętej w drogach oddechowych, na podstawie oznaczeń stężeń w powietrzu, stosuje się następujący wzór

D-R WC T

gdzie: D ilość zatrzymanego w ustroju związku w mg (dawka). R retencja związku w płucach wyrażona jako ułamek, IV wentylacja płuc w mVh, C stężenie związku w powietrzu w mg'm‘. T czas trwania ekspozycji w godzinach.

67

3.3. WCHŁANIANIE W DROGACH ODOECI lOWTCH