044

Pr. jbiur (><1 rrd. pnjrf.dr.hib.J. K. PiotrowOn^ii *(V stawy    Vimm iiKtt. ISKN 8S-2O4-M22-0Cby TCf

nim można ustalić pewne normatywy higieniczne ważne dla profilaktyki zdrowotnej w miejscu pracy lub środowisku naturalnym Należą do nich m in NDS(Najwyższe Dopuszczalne Stężenie), NDSCh (Najwyższe Dopuszczalne Stężenie Chwilowe) oraz NDI) INajwyższa Dopuszczalna Dawka. ang. ADI AHowabk Daily Intake dopuszczalne dzienne pobranie z żywnością).

Dzięki ocenie toksyczności przewlekłej można także poznać efekty i mechanizmy działania toksycznego (zmiany biochemiczne, hematologiczne, fizjologiczne, neurologiczne) oraz określić narządy krytyczne, tzn. te, w których kscnobiotyki gromadzą się. lub które są uszkodzone w wyniku kumulacji skutków działania toksycznego. W ciągu 2-letniego narażenia można nawet wstępnie określić ewentualne działanie rakotwórcze związku

Ocenę toksyczności przewlekłej prowadzi się na baulzo licznych grupach zwierząt {najczęściej szczurów). Z powodu długiego okresu ekspozycji i fizjologicznych zgonów zwierząt w tym czasie ważne jest, by rozpocząć eksperyment w grupach większych o 30-40%. Należy także bardzo rygorystycznie przestrzegać wszelkich reżimów sanitamo-higienicznyeh Związki badane podaje się zwykle z karmą lub wodą pitną, co pewien czas kontrolując trwałość substancji. Poziomy dawkowania (trzy) ustala się na podstawie efektów zaobserwowanych we wcześniejszych badaniach toksyczności podprzcwlcklcj. Badania laboratoryjne o bardzo szerokim zakresie i badania biochemiczne krwi i wątroby, badania hematologiczne, badania moczu) wykonuje się po 6. 12. 18 i 24 miesiącach ekspozycji. Badania anatomo-patologic/nc i histochcmiczne należy wykonać po 12 i 24 miesiącach

2.6.    Ocena efektów odległych

2.6.1.    Charakterystyka efektów odległych

Efekt toksyczny pojawiający się po pewnym czasie lokrcs utajenia) od zakończenia narażenia jednorazowego lub wielokrotnego na substancję chemiczną to efekt odległy Efekty takie mogą występować w organizmie bezpośrednio narażonym na czynnik toksyczny lub dopiero w następnych pokoleniach.

Zarówno czynniki fizyczne (promieniowanie), jak i chemiczne mogą uszkadzać materiał genetyczny komórki. W wyniku takiego uszkodzenia komórka replikuje DNA i syntetyzuje białka w sposób odmienny od normalnego dla danego gatunku lub osobnika Uszkodzenie może następować w komórce somatycznej, i wtedy zmiany ujawnią się u tego samego osobnika (nowotwory), lub w komórce aparatu rozrodczego, i wtedy zmiany zostaną przekazane potomstwu. Efekty gcnotoksycznc w okresie cmbnonalnym i płodowym mogą ujawnić się w postaci zniekształceń anatomicznych (działanie teratogenne) trys. 2.4).

44

2. TOKSYKOMtl RIA